VEC qua góc nhìn của Kiểm toán Nhà nước

	Xử lý trách nhiệm Tổng giám đốc VEC, BQL dự án và phải sửa chữa xong trước 16/10
	VEC: Dự án liên tục đội vốn, chậm tiến độ, gặp sự cố
	VEC: Nợ phải trả gấp 53 lần vốn chủ sở hữu

Tại báo cáo về thu hút, quản lý và sử dụng vốn vay ODA, ưu đãi nước ngoài 2018 - 2020, tầm nhìn 2025, Bộ Kế hoạch & Đầu tư cho biết năm 2018, nhiều khả năng mức nợ công sẽ đạt 3,53 triệu tỷ đồng, tương ứng 63,92% GDP. Trong đó nợ Chính phủ hơn 2,9 triệu tỷ đồng (52,5% GDP), nợ Chính phủ bảo lãnh 559.000 tỷ đồng và nợ chính quyền địa phương 73.000 tỷ đồng.

Như vậy, bình quân mỗi người Việt có thể gánh hơn 35 triệu đồng nợ công năm nay, tăng gần 4 triệu đồng mỗi người so với năm 2017 (mức 31,3 triệu đồng).

Và Tổng công ty Đầu tư đường cao tốc Việt Nam (VEC) với khoản nợ dài hạn tính đến hết ngày 31/12/2017 là hơn 60.146 tỷ đồng “góp phần” không nhỏ vào việc làm tăng nợ công của nước ta.

VEC và câu chuyện liên quan đến nợ công

Trong báo cáo tổng hợp kết quả kiểm toán năm 2016, Kiểm toán Nhà nước (KTNN) xác định nợ công đến 31/12/2015 theo Luật Quản lý nợ công là 2.556.039 tỷ đồng, bằng 61% GDP.

Tuy nhiên, theo báo cáo số 464/BC-CP ngày 19/10/2016 của Chính phủ, nợ công đến 31/12/2015 là 2.608.421 tỷ đồng, bằng 62,2%GDP (tăng 52.382 tỷ đồng so với số báo cáo của KTNN) trong đó, nợ Chính phủ 2.108.349 tỷ đồng, bằng 50,3% GDP; nợ được Chính phủ bảo lãnh 463.755 tỷ đồng, bằng 11%GDP và nợ chính quyền địa phương 36.317 tỷ đồng, bằng 0,9%GDP.

Sở dĩ có sự chênh lệch tới 52.382 tỷ đồng giữa hai báo cáo như vậy theo KTNN là do nợ trong nước của Chính phủ: Thiếu 477 tỷ đồng (trái phiếu ngoại tệ trong nước 432 tỷ đồng; công trái 45 tỷ đồng); tổng hợp, báo cáo vào nợ của Chính phủ không đủ điều kiện 4.177 tỷ đồng (Khoản ứng từ Quỹ tích lũy cho VEC để hoàn trả trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh đến hạn 2.477 tỷ đồng; khoản trái phiếu VEC được Chính phủ bảo lãnh 1.700 tỷ đồng); tổng hợp trùng khoản vay từ nguồn chi phí cải cách doanh nghiệp 830 tỷ đồng có nguồn gốc từ vay nước ngoài đã được tính vào nợ nước ngoài của Chính phủ.

Nợ nước ngoài của Chính phủ: Báo cáo thừa 39.641 tỷ đồng; kết quả đối chiếu chọn mẫu 19 dự án/khoản vay nước ngoài với dư nợ 43.976 tỷ đồng (chiếm 5% dư nợ) và tổng hợp số liệu đối chiếu giữa Cục Quản lý Nợ với các chủ nợ cho thấy Bộ Tài chính chưa cập nhật kịp thời số liệu rút vốn các năm trước, chưa điều chỉnh số liệu sau khi đối chiếu với chủ nợ … dẫn đến thiếu 453 tỷ đồng.

Trong khi đó, nợ được Chính phủ bảo lãnh: Báo cáo thừa 10.333 tỷ đồng; báo cáo vào nợ của Chính phủ khoản bảo lãnh phát hành trái phiếu VEC 1.700 tỷ đồng. Ngoài ra, nợ chính quyền địa phương: Báo cáo thừa 32 tỷ đồng.

KTNN cho rằng: nếu tính đầy đủ các khoản vay thực hiện trong năm 2016 để bù đắp bội chi năm 2014, 2015 số tiền 25.219 tỷ đồng và 8.171 tỷ đồng bù đắp bội chi năm 2015 đến thời điểm kiểm toán Bộ Tài chính chưa vay, thì nợ công là 2.589.429 tỷ đồng (bằng 61,8% GDP); nợ Chính phủ 2.098.022 tỷ đồng (bằng 50% GDP) do 5 dự án đường bộ cao tốc của VEC được chuyển đổi cơ chế tài chính sang nguồn vốn đầu tư trực tiếp của Chính phủ theo Quyết định số 2072/QĐ-TTg ngày 08/11/2013 của Thủ tướng Chính phủ (khi đó nợ Chính phủ 2.105.149 tỷ đồng, bằng 50,2% GDP).

Nhưng vì không tính như vậy và lại “bao bọc” cho VEC nên theo báo cáo của Chính phủ nợ công đến 31/12/2015 là 2.608.421 tỷ đồng, bằng 62,2%GDP (tăng 52.382 tỷ đồng so với số báo cáo của KTNN).

Dù nợ công được đánh giá vẫn ở ngưỡng an toàn, tỷ lệ nợ công/GDP còn giảm so với thời gian trước nhưng nợ nước ngoài của quốc gia lại tăng, nghĩa vụ trả nợ cũng đã vượt giới hạn cho phép. Thực trạng này đang khiến cho nền kinh tế Việt Nam phải đối mặt với nhiều rủi ro lớn.

Một dự án cao tốc do VEC làm chủ đầu tư

VEC nợ đầm đìa

Theo báo cáo tài chính của VEC, tính đến ngày 31/12/2015, nợ ngắn hạn của công ty là hơn 28.193 tỷ đồng, nợ dài hạn là 0 đồng. Nhưng đến ngày 31/12/2016, nợ dài hạn của doanh nghiệp này đã tăng vọt từ 0 lên 25.500 tỷ đồng.

Đến ngày 31/12/2017, nợ dài hạn của công ty từ hơn 25.500 tỷ đồng năm 2016 đã tăng vọt lên thành hơn 60.146 tỷ đồng trong khi vốn chủ sở hữu chỉ hơn 9.782 tỷ đồng. Nợ phải trả gấp hơn 6 lần vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp này.

Nói về khoản nợ của VEC, Kiểm toán Nhà nước chỉ rõ đến ngày 31/12/2015, Bộ Tài chính đã chuyển 4.438 tỷ đồng cho VEC (ứng Quỹ tích lũy 2.477 tỷ đồng; ứng NSTW 1.961 tỷ đồng (tính đến 30/6/2016, NSTW ứng 2.857 tỷ đồng) để thanh toán trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh đến hạn nhưng chưa được VEC ký nhận nợ.

Trong số 4.438 tỷ đồng đó, Bộ Tài chính tính vào nợ của Chính phủ 2.477 tỷ đồng; ghi thu ghi chi vốn cấp phát đối với vốn vay nước ngoài về cho vay lại của 5 dự án đường bộ cao tốc của VEC (tổng số tiền đã ghi thu ghi chi 18.123 tỷ đồng chưa được quyết toán NSNN, trong đó năm 2014: 10.783 tỷ đồng, năm 2015: 7.340 tỷ đồng) khi các dự án chưa được chuyển đổi nguồn vốn đầu tư sang cấp phát và bổ sung kế hoạch vốn; chưa ký hợp đồng cho vay lại đối với khoản cho vay được cơ cấu lại từ nguồn trái phiếu quốc tế 1 tỷ USD.

Năm 2016, VEC cũng chưa hoàn trả NSNN đầy đủ, kịp thời 35 tỷ đồng khoản trả lãi năm 2015 của Dự án đường cao tốc Bắc Nam (dự án cho vay lại của VEC), tiếp tục nợ thuế và các khoản phải nộp cho Nhà nước hơn 141 triệu đồng.

Dễ nhận thấy nếu VEC không trả được nợ sẽ gây ảnh hưởng đến nền kinh tế và uy tín của Chính phủ. Còn nếu không kiểm soát vay nợ, Việt Nam sẽ lún sâu vào nợ nần trước khi kịp cất cánh.

Bộ Kế hoạch & Đầu tư dự báo nợ công sẽ tăng lên mức hơn 3,9 triệu tỷ đồng và gần 4,3 triệu tỷ vào năm 2019, 2020, tương ứng với GDP các năm này là 6,15 triệu tỷ và 6,85 triệu tỷ đồng. Nợ công tăng quá cao có thể sẽ tác động tới tăng trưởng kinh tế.

Và VEC với khoản nợ dài hạn ngày càng tăng cao, dự án liên tục đội vốn nhưng lại chậm tiến độ hoặc gặp sự cố khi vừa được đưa vào sử dụng…sẽ khiến áp lực nợ công ngày càng đè nặng lên mỗi người dân.