Xếp hạng tín nhiệm khi phát hành trái phiếu: Loay hoay bài toán con gà, quả trứng

Bà Hoàng Hải Anh - Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh Chứng khoán

Tại Hội thảo Lấy ý kiến Doanh nghiệp Dự thảo Nghị định Quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán vừa được tổ chức, bà Hoàng Hải Anh – Phó Chủ tịch Hiệp hội kinh doanh Chứng khoán Việt Nam đã đặt câu hỏi về quy định buộc phải có kết quả xếp hạng tín nhiệm khi phát hành trái phiếu.

Luật Chứng khoán 2019 quy định các công ty phát hành trái phiếu phải “có báo cáo kết quả xếp hạng tín nhiệm về tổ chức phát hành của tổ chức xếp hạng tín nhiệm được Bộ Tài chính cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh”.

Bà Hải Anh cho biết, hiện trên thị trường có 2 công ty xếp hạng tín nhiệm được cấp phép, trong đó chỉ có 1 công ty thực sự hoạt động. Trong khi đó, nhu cầu phát hành trái phiếu của doanh nghiệp trên thị trường hiện nay là rất lớn. Bà Hoàng Hải Anh lo ngại số lượng các công ty xếp hạng tín nhiệm ít như vậy sẽ không đáp ứng được nhu cầu của thị trường.

Góp ý cho ban soạn thảo Dự thảo Nghị định, bà Hoàng Hải Anh đề xuất nên quy định các trường hợp cụ thể buộc phải có xếp hạng tín nhiệm khi phát hành trái phiếu, chưa nên quy định cứng tất cả các công ty phát hành trái phiếu phải có báo cáo xếp hạng tín nhiệm. Theo bà Hoàng Hải Anh, mục đích của việc này là tạo ra lộ trình để các công ty xếp hạng tín nhiệm phát triển.

Bởi lẽ, thời gian thẩm định hồ sơ, cấp phép cho 1 công ty xếp hạng tín nhiệm không hề ngắn.

Trả lời câu hỏi của bà Hoàng Hải Anh, ông Bùi Hoàng Hải – Vụ trưởng Vụ Quản lý Chào bán Chứng khoán, Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước cho biết cơ quan này cũng rất băn khoăn khi đưa ra quy định về xếp hạng tín nhiệm khi phát hành trái phiếu.

“Như chị Hải Anh có nói, yêu cầu về việc phải có tổ chức định mức tín nhiệm là một thông lệ chung đối với việc phát hành trái phiếu ở tất cả các quốc gia. Thế nhưng, ở Việt Nam, chúng ta rơi vào bài toán con gà - quả trứng”, ông Bùi Hoàng Hải nói.

Băn khoăn về ‘tín nhiệm’ của các tổ chức xếp hạng tín nhiệm

Theo thông lệ quốc tế, các công ty xếp hạng tín nhiệm có vai trò quan trọng, cung cấp cho thành viên thị trường thông tin độc lập, minh bạch và tương đối đáng tin cậy về các chủ thể huy động vốn. Từ đó, khuyến khích sự tham gia của các chủ thể tham gia thị trường, kể cả các tổ chức phát hành và giới đầu tư.

Để phát triển thị trường trái phiếu theo hướng minh bạch, Luật Chứng khoán 2019 đã quy định điều kiện chào bán trái phiếu ra công chúng là có báo cáo kết quả xếp hạng tín nhiệm về tổ chức phát hành của tổ chức xếp hạng tín nhiệm được Bộ Tài chính cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh.

Ông Bùi Hoàng Hải - Vụ trưởng Vụ Quản lý Chào bán Chứng khoán, UBCK Nhà nước.

Theo ông Bùi Hoàng Hải, rủi ro khi đưa ra quy định buộc phải có xếp hạng tín nhiệm là các tổ chức định hạng tín nhiệm trong nước đều mới được hình thành. Chưa có đơn vị nào có kinh nghiệm xây dựng, vận hành loại hình dịch vụ này. Vì vậy, chưa có cơ sở nào cho thấy báo cáo xếp hạng tín nhiệm mà các tổ chức này đưa ra là tốt.

Sẽ có lộ trình để các công ty xếp hạng tín nhiệm phát triển

Theo tìm hiểu của Kinh tế Chứng khoán, trên thị trường hiện có 2 công ty xếp hạng tín nhiệm được Bộ Tài chính cấp phép đủ điều kiện kinh doanh.

Trong đó, Công ty Cổ phần Sài Gòn Phát Thịnh Rating, là tổ chức xếp hạng tín nhiệm đầu tiên được cấp phép ở Việt Nam, vào tháng 6/2017. Tuy nhiên, đã 3 năm kể từ khi được cấp phép, đơn vị này chưa tham gia xếp hạng trái phiếu nào.

Doanh nghiệp thứ 2 được cấp phép kinh doanh xếp hạng tín nhiệm là Công ty Cổ phần FiinGroup, vào tháng 3/2020. Đến ngày 5/6/2020, công ty này chính thức công bố cung cấp dịch vụ xếp hạng tín nhiệm FiinRating. Tất nhiên, cũng chưa có trái phiếu nào được xếp hạng bởi FiinRating.

Tuy nhiên, vẫn theo ông Bùi Hoàng Hải, “nếu không có quy định cứng thì chúng ta không bao giờ có tổ chức xếp hạng tín nhiệm cả”. Đó chính là bài toán con gà, quả trứng.

Bởi vậy, Nghị định quy định chi tiết về điều kiện chào bán trái phiếu ra công chúng sẽ được xây dựng theo hướng tạo lộ trình để các công ty xếp hạng tín nhiệm trong nước có cơ hội phát triển.

Theo đó, chỉ trong 2 trường hợp sau, các công ty phát hành trái phiếu mới buộc phải có báo cáo kết quả xếp hạng tín nhiệm.

Thứ nhất, tổng giá trị trái phiếu huy động trong mỗi 12 tháng lớn hơn 100% vốn chủ sở hữu căn cứ trên báo cáo tài chính năm gần nhất được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán chấp thuận.

Thứ hai, tổng dư nợ trái phiếu tính đến thời điểm đăng ký chào bán lớn hơn 200% vốn chủ sở hữu căn cứ trên báo cáo tài chính năm gần nhất được kiểm toán bởi tổ chức kiểm toán chấp thuận.

Ông Bùi Hoàng Hải cho biết, đó là những trường hợp mà theo đánh giá của cơ quan quản lý là mức độ rủi ro lớn.