Bài 1: Người đàn bà biến quán ăn vỉa hè thành thương hiệu nổi tiếng thế giới “Lunch Lady”

	Chân dung kỹ sư công nghệ đại học Bách Khoa bỏ thành phố về quê trồng chanh và trở thành đối thủ lớn của Knorr
	Chuyên gia từng làm tại Nestlé khởi nghiệp làm nước ép trái cây tại Việt Nam dù đã 47 tuổi

Đi tìm "Lunch Lady" ở Sài Gòn

Giữa trưa, trời Sài Gòn oi ức, nóng đến khó chịu. Thế nhưng quán ăn “Lunch Lady” ở vỉa hè của bà Thanh có tới hơn chục khách Tây mồ hôi đầm đìa nhưng vẫn ăn uống một cách say mê. Chủ quán là bà Nguyễn Thị Thanh (SN 1966) cứ thoăn thoắt không hết việc, người này vừa gọi xong chưa kịp phục vụ lại đến người kia ới. Cầm chiếc nón lá, quệt vội những giọt mồ hôi lấm tấm trên mặt, chủ quán cười hớn hở “buôn bán kiếm sống thôi mà”. Quán ăn của bà Thanh có cái tên nghe có vẻ Tây hóa nhưng phong cách phục vụ, lẫn các món ăn thì vẫn theo kiểu Việt. Đặc biệt bà chủ quán thì giản dị, tuềnh toàng, không cầu kỳ, không kiểu cách nhưng lúc nào cũng hồn hậu, vui vẻ.

Tay trái cầm khăn giấy lau liên tục những giọt mồ hôi, tay phải lóng ngóng cầm đũa, liên tục hít hà, xuýt xoa với tô bún bò Huế trước mặt, David Kagawa (người Mỹ) hào hứng: “Có ba điều bạn phải làm khi đến Sài Gòn là tập trả giá ở chợ Bến Thành, băng qua đường lúc kẹt xe và đi ăn ở Lunch Lady. Và quả thật khi đến đây tôi đã không thất vọng, Lunch Lady phục vụ món bún ngon nhất mà tôi từng ăn!”.

David không phải là trường hợp cá biệt. Ngày nào cũng vậy, từ 11h-14h, cứ ít nhất 5 phút lại có một nhóm khách nước ngoài hoặc Việt kiều ghé vào quán. Đặc biệt thứ bảy và chủ nhật lượng khách có thể lên đến cả trăm, ngồi kín hết gần 20 cái bàn nhỏ. Dắt theo hai người bạn và gọi món thành thạo bằng tiếng Việt, Taylor Buser (người Úc, dạy tiếng Anh tại Sài Gòn đã một năm) cho biết: “Trước khi đến Việt Nam, tôi xem Lunch Lady trên No Reservations và luôn tự hỏi tại sao lại có nhiều loại bún hấp dẫn đến thế? Giờ thì cứ hai ngày tôi lại đến một lần, dẫn theo nhiều bạn bè sang đây du lịch”.

Không máy lạnh, chẳng mái che, không cả thực đơn, chỉ vỏn vẹn mấy bộ bàn ghế nhựa thấp, cũ kỹ đặt xung quanh gốc bàng, vài ba phút lại có xe máy ồn ào chạy ngang qua, tất cả đều không phải là mối bận tâm đối với những thực khách này. Họ đến tìm ghế ngồi và kiên nhẫn chờ tô bún được mang ra, trò chuyện rôm rả như bất kỳ nhóm người Việt Nam nào khi đi ăn hàng. Kathryn Sparks (người Anh) cho biết: “Máy lạnh của tôi là cây bàng khổng lồ. Tôi thích cảm giác ngồi ăn và nhìn nắng xuyên qua lá, cảm nhận gió thổi nhè nhẹ trong những buổi trưa ồn ào đặc trưng của vùng nhiệt đới này”.

Có những ngày Sài Gòn nắng như đổ lửa, khách Tây vừa quệt mồ hôi ướt sũng người, cúi đầu sì sụp ăn bún, ăn mì... Có những trưa Sài Gòn đang nắng chợt mưa, khách Tây chưa kịp ăn đã bị mưa đuổi phải bưng bát nấp dưới tán cây bàng, dưới mái chung cư; mà cạnh đó có những người dân chạy tất tả tránh mưa, có những đứa trẻ tắm mưa, nô đùa hớn hở. Du khách khắp nơi kháo nhau rằng “đến Việt Nam mà chưa ăn ở quán “Lunch Lady” của “madam” Thanh là coi như chưa đến đất nước Việt Nam”. Thế mới lạ lùng.

Nổi tiếng thế giới là thế nhưng quán ăn này ít được người Sài Gòn biết đến. Nhiều người lần đầu đến đây là do được bạn người nước ngoài dẫn đường. Chị Ngô Mỹ Xuân, điều phối viên thuộc Tổ chức phi chính phủ Habitat for Humanity Vietnam, nói: “Mấy quán bún bò, bánh canh chỗ nào ở Sài Gòn cũng có, không hiểu sao đối tác của tôi cứ nhất quyết là phải đến đây ăn mới được. Họ nói ông Anthony nào đó trên truyền hình giới thiệu hấp dẫn lắm!”.

Chung Ngọc Phương, hướng dẫn viên của CLB Saigon Hotpot, đồng tình: “Rất nhiều khách khi đến đây trong sổ tay đã có sẵn địa chỉ của Lunch Lady như một điểm đến bắt buộc. Nhìn chung, sức mạnh của truyền thông ảnh hưởng rất lớn đến du khách”. Anh Nguyễn Ngọc Hùng, nhân viên văn phòng và cũng là khách ruột, cho biết thêm: “Tôi nghĩ khách Tây thích cây bàng này vì nó y như mái che tự nhiên vậy. Tụi tôi ngồi ăn cũng thấy mát mẻ. Khách nào vô cũng chụp hình cây bàng”. Thật vậy, ngay trong sổ lưu niệm của Lunch Lady, nhiều khách đã vẽ minh họa luôn cả cây bàng bên cạnh nhận xét của mình, như một cách nhận diện thương hiệu rất thú vị.

Bí quyết giản dị để “phát triển thương hiệu”

Bà Thanh kể rằng bà quê Bình Trị Thiên (cũ) nhưng gốc gác là người Sài Gòn sinh ra và lớn lên ở đây. Bà là con út trong gia đình có những 7 anh chị em tất cả. Từ nhỏ, bà đã được mẹ và các chị trong gia đình bày vẽ cho cách nấu ăn ngon - có thể nói đó là một trong những tính cách đặc trưng của người phụ nữ miền Trung, dù ở ngay trên quê hương xứ sở hay tha phương cầu thực. Đến giờ chủ quán “Lunch Lady” vẫn tự hào “hồi nhỏ tôi nấu ăn cũng được lắm đó”.

Năm 20 tuổi, vì cảnh gia đình cũng không dư dả gì nên bà Thanh phải xuất khẩu lao động sang Đức. Bà nhớ rõ như in thời ấy sống và làm việc trong môi trường đông đúc người Việt, chủ yếu là người cùng hoàn cảnh đi lao động, có quê ở các tỉnh thành miền Bắc. Từ những bữa cơm đạm bạc mà bà Thanh nấu nướng trong lúc hết giờ làm, từ đó các anh chị em đồng nghiệp phát hiện ra tài nội trợ của bà; nên mỗi dịp cộng đồng người Việt quen biết khi ấy có tiệc tùng, giỗ chạp, lễ lạt gì cũng mời cho được bà Thanh đến tham gia nấu ăn, để mọi người cùng thưởng thức, để nhớ đến hương vị quê hương xứ sở trong những ngày xa nhà kiếm sống. Khi ấy, bà Thanh cũng chưa từng nghĩ, mình sẽ mở quán hay buôn bán. Rồi cũng vì những buổi tụ họp nơi xứ người bà quen biết và nên duyên chồng vợ với ông - là người chồng hiện nay của bà. Hết thời hạn hợp tác lao động, bà Thanh lại hồi hương.

Những ngày đầu về nước, bà Thanh theo chồng xuống tận Bến Tre để mở nhà máy ép cơm dừa lấy dầu bán cho các công ty dầu thực vật. Được một thời gian, vì chưa mát tay với công việc kinh doanh lại đang mang thai đứa con nhỏ nên bà Thanh được chồng khuyên về ở nhà cha mẹ chờ ngày vượt cạn. Sau khi sinh đứa con gái đầu lòng cũng là đứa con duy nhất của vợ chồng bà đến nay, bà Thanh lại buồn chân buồn tay nên nhờ mẹ chăm con, quyết định đi buôn bán để tranh thủ kiếm đồng ra đồng vào. Thế là tủ bán bánh mỳ buổi sáng của bà Thanh hoạt động, với khách hàng là những cư dân trong khu chung cư mà bà sinh sống. Chỉ một thời gian ngắn, theo lời gợi ý của các khách hàng, bà Thanh mở quán vỉa hè, bán đủ loại thức ăn sáng như: bùn bò, bún cá, bún Thái, hủ tiếu Nam Vang, hủ tiếu bò viên, mì vịt tiềm… và hoạt động cho đến nay.

Nói về bí quyết, bà Thanh chia sẻ, “ban đầu kinh doanh tôi phải lần lượt đi đến các hàng quán khác ăn uống để xem cách họ chế biến như thế nào, hương vị ra sao? Để từ đó về tự rút kinh nghiệm cho cách chế biến của mình. Rồi mỗi khi khách ăn xong, lúc tính tiền tôi hỏi khách, món ăn đó có hợp khẩu vị không? Có góp ý gì không? Vì lắng nghe khách hàng nên quán của tôi có nhiều người tìm đến”. Đặc biệt quán ăn vỉa hè của bà Thanh còn có 1 cuốn sổ góp ý, mà nhìn vào có thể thấy toàn là chữ nghĩa đa ngôn ngữ góp ý khi ăn uống tại quán. Cứ thế mỗi đêm hết giờ làm việc thì bà Thanh lại mang ra đọc, hoặc nhờ con gái dịch nhằm tìm hiểu ý của khách hàng để lần sau, nếu họ còn đến ăn sẽ cảm thấy hài lòng.

Kể về cơ duyên bỗng dưng nổi tiếng khắp thế giới, bà Thanh cho biết, đó là tình cờ một ký giả của tạp chí AsiaLife đến TP.HCM, có ghé quán của bà ăn rồi hỏi chuyện, chụp ảnh. Sau đó tờ tạp chí này có 1 bài viết giới thiệu về quán ăn của “madam” Thanh ở Sài Gòn. Khi đọc được bài báo trên, vua ẩm thực Anthony Michael Tony Bourdain đã quyết định cùng êkip của mình bay sang Việt Nam để làm chương trình ẩm thực về quán ăn vỉa hè độc đáo và phát sóng rộng rãi. Cũng từ đó ông vua ẩm thực của truyền hình Mỹ đã đặt tên cho cái quán cóc vỉa hè của “madam Thanh” là “Lunch Lady”. "Tôi đã rất bất ngờ khi nghe tin đầu bếp Anthony qua đời. Tôi vẫn muốn được một lần gặp lại ông", bà Thanh bày tỏ.

Sau lần đó, quán của bà Thanh ngày càng có nhiều khách du lịch nước ngoài biết đến bởi tính địa phương đậm nét tại quán. Sau No Reservations, quán đã xuất hiện trên nhiều báo và tạp chí nước ngoài như New York Times, The Sydney Morning Herald, AsiaLIFE…, nhưng bà Thanh vẫn duy trì cách nấu ăn bình dân của mình, vẫn giữ nụ cười, cách trò chuyện hết sức mềm mỏng, vui vẻ. Hễ khách đỡ đông một chút là bà lại đến từng bàn hỏi xem khách ăn có ngon miệng không, ngồi thoải mái không, rồi xin lỗi vì để khách phải chờ lâu… Thay đổi đáng kể nhất chỉ là tấm bảng hiệu Lunch Lady được làm to hơn, thay cho tờ giấy A3 ghi chữ nguệch ngoạc trước kia “cho khách dễ tìm ra”.

Tính nguyên bản nói trên đã khiến blogger ẩm thực nổi tiếng Gastronomer sau ba lần đến đây đã xúc động viết lại: “Trước khi quay lại với Lunch Lady, tôi đã rất lo sợ chương trình của Anthony, sự chú ý của giới truyền thông thế giới sẽ làm madam Thanh thay đổi và khiến Lunch Lady trở nên công nghiệp hơn, mất hết sự hồn nhiên vốn có. Nhưng thật may mắn, ở góc nhỏ đó của Sài Gòn mọi thứ chẳng hề thay đổi. Bà Thanh vẫn ở đó với bộ đồ bộ, nón lá. Những món ăn quen thuộc vẫn chào đón tôi bằng sự nồng nhiệt, ngon lành của thuở ban đầu”.