Kinh tế Việt Nam - sự thật từ thương chiến

	Thấy gì từ bức tranh kinh tế 8 tháng đầu năm 2019?
	Căng thẳng thương mại Nhật - Hàn và rủi ro đối với kinh tế Việt Nam

Câu trả lời tất nhiên là không. Quá trình dịch chuyển chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang các quốc gia đang phát triển, không bị Mỹ đánh thuế, nhân công rẻ hơn đã diễn ra trong suốt một khoảng thời gian dài.

kinh te viet nam su that tu thuong chien

Mới đây, Nikkei Asian Review cho biết, Google Inc. đang trong quá trình chuyển chuỗi sản xuất điện thoại thông minh Pixel của mình từ Trung Quốc sang Việt Nam. Ngay cả khi Mỹ và Trung Quốc quyết định "ngưng chiến" thì những điều kể trên cũng không thể đảo ngược trong một sớm một chiều.

Báo điện tử TBCK Việt Nam dẫn nguồn tin từ Bloomberg cho biết, các chuyến hàng đến các cảng của Mỹ từ các quốc gia châu Á khác, ngoại trừ Trung Quốc, đã tăng vọt trong 6 tháng đầu năm nay, trong khi nhập khẩu hàng Trung Quốc của Mỹ đã suy giảm mạnh.

"Việt Nam, Hàn Quốc, Singapore - tất cả các quốc gia coi Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của mình - sẽ thiệt hại xuất khẩu, không hề nhỏ. Trong đó, có thể thấy khá rõ doanh số bán hàng điện tử từ các nước Đông Nam Á như Việt Nam hay Malaysia sẽ bị ảnh hưởng".

Mới đây, Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF đã đưa ra một số kịch bản cho một thỏa thuận thương mại. Một thỏa thuận đình chiến nếu được ký kết có thể sẽ điều chỉnh đáng kể cán cân thương mại giữa hai quốc gia. Hoặc ít nhất sẽ cố gắng thu hẹp khoảng cách thâm hụt hàng hóa trị giá 419 tỷ USD của Mỹ với Trung Quốc.

Kịch bản được phác thảo của IMF chỉ ra, Trung Quốc mua thêm xe hơi, máy móc và thiết bị điện tử của Mỹ. Tuy nhiên, IMF nhận thấy rằng, cho dù Trung Quốc có kích thích nền kinh tế của mình, thì cũng khó có thể đẩy mạnh đến mức họ có thể xóa nhòa thâm hụt thương mại của Mỹ mà không phải cắt giảm nhập khẩu ở các thị trường khác. Một khi họ nhập thêm hàng Mỹ, họ sẽ giảm nhập hàng từ các quốc gia láng giềng (thật ra đang giảm vì tăng trưởng kinh tế Trung Quốc chậm lại).

Theo IMF, tác động của việc đình chiến đến GDP toàn cầu vẫn là chưa chắc chắn, thậm chí có thể là tiêu cực khi các doanh nghiệp đã hoàn thành phần lớn quá trình chuyển sản xuất từ Trung Quốc sang địa điểm mới.

Hệ lụy không chỉ bó hẹp ở biên giới châu Á, mà sẽ gián đoạn không giới hạn, trên toàn cầu. Đặc biệt, việc mua thêm máy bay Mỹ của Trung Quốc có thể ảnh hưởng đến Pháp, do Airbus SE là đối thủ cạnh tranh chính của Boeing Co.

Những nhận định này không có nghĩa là IMF (một tổ chức luôn đề cao thị trường tự do) đang ủng hộ chiến tranh thương mại. Thay vào đó, IMF sẽ thích một hiệp ước chấm dứt thương chiến dựa vào việc cắt giảm thuế hơn là dựa trên hạn ngạch hay tăng quy mô mua hàng được chỉ định (cam kết sẽ mua thêm hàng của đối phương).

Tất nhiên, một số chuyên gia có thể lập luận rằng, khu vực châu Á có thể đã không bị thiệt hại nếu không có cuộc chiến thương mại. Nhưng sự suy giảm ở châu Á không hoàn toàn là do thương chiến, mà còn liên quan đến nguy cơ khủng hoảng kinh tế của Hoa Kỳ, sự chậm lại của nền kinh tế Trung Quốc và già hóa dân số trên cả châu Âu và châu Á.

"Cái lợi" của Việt Nam bằng bao nhiêu?

Nhìn nhận về những cơ hội của Việt nam từ thương chiến, TS. Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập VCCI cho rằng, đã có nhiều suy đoán không đúng về sự chuyển dịch của dòng vốn Trung Quốc sang Việt Nam.

"Số liệu của các nhà đầu tư Nhật Bản không cho thấy Việt Nam là điểm thu hút. Khi vốn giảm ở Trung Quốc thì tăng ở các thị trường khác nhưng không có Việt Nam. Đến lúc tăng ở Trung Quốc, các thị trường khác giảm thì ở Việt Nam lại giảm sâu hơn", bà Trang cho biết.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang nhận định 1 năm sau căng thẳng thương mại Mỹ - Trung, nhiều dấu hiệu cho thấy Việt Nam không được hưởng lợi. Bà nhấn mạnh không cần phải đợi đến dài hạn những nền kinh tế mới gặp bất lợi như nhiều dự đoán trước đó mà thực tế đang cho thấy những ảnh hưởng tiêu cực đã xảy ra.

Thứ nhất là về việc xuất khẩu đi Mỹ. Theo bà Trang, Mỹ là thị trường mà Việt Nam có mức tăng trưởng cao nhất trong 6 tháng đầu năm.

"Bình thường tăng xuất khẩu là tin đáng mừng, nhưng điều không vui là chúng ta nằm trong nhóm 10 đối tác có thâm hụt thương mại với Mỹ. Đây không phải tin mới vì nhiều năm nay hiện tượng này đã xảy ra. Tuy nhiên, nhìn vào tăng trưởng nhập khẩu vào Mỹ của 9 nước còn lại đều giảm so với năm 2018, duy nhất Việt Nam tăng", bà nói.

Bà Trang cho biết điều đáng lo là trong số 10 đối tác có thâm hụt thương mại, Mỹ đã sử dụng biện pháp trừng phạt hoặc những biện pháp đối phó có phạm vi tác động lớn hơn nhiều so với những biện pháp kiểu chống bán phá giá, chống trợ cấp.

"Duy nhất có Việt Nam và Malaysia chưa dính đòn. Tuy nhiên, trong khi Malaysia đã giảm tốc tăng trưởng nhập khẩu thì điều ngược lại diễn ra với chúng ta. Đấy là nguy cơ", bà Trang lưu ý.

Thứ hai là câu chuyện với Trung Quốc. Bà Trang cho biết, trong nửa đầu năm 2019, Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc vẫn tăng, nhưng mức tăng rất thấp, chỉ 0,3%. Nếu so sánh với mốc 21,8% cùng kỳ năm ngoái, đấy là sự giảm tốc rất lớn. Sự giảm tốc diễn ở ở các mặt hàng mà Việt Nam vốn có thế mạnh và Trung Quốc là thị trường lớn như nông sản, thuỷ sản.

"Trung Quốc đang có chính sách thắt chặt các điều kiện về xuất nhập khẩu, nhưng liệu chúng ta có biết được lý do đằng sau những điều này không? Vì các quy định này vốn được áp dụng nhiều năm nay. Liệu nó có liên quan đến việc nước này bị hạn chế hàng xuất khẩu sang Mỹ nên phải tìm cách khắc phục?".

Trong khi đó, nhập khẩu từ Trung Quốc sang Việt Nam lại có dấu hiệu tăng, đặc biệt ở những mặt hàng mà nước này xuất khẩu mạnh qua Mỹ. Tiêu biểu như máy tính, điện tử, linh kiện. Bà Trang nói rằng các mặt hàng này Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc tăng gần 70%, và mặt hàng này từ Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ tăng 89%.

Bên cạnh đó, một thực tế khác là hầu hết các thị trường xuất khẩu của Việt Nam, trừ Canada và Mehico, đều giảm tốc một nửa so với cùng kỳ năm 2018.

Các Hiệp định CPTPP và FTA đang "cứu" Việt Nam

Xuất khẩu giảm tốc được viện dẫn là do tăng trưởng kinh tế toàn cầu giảm. Tuy nhiên, bà Trang cũng không loại trừ việc hàng hoá Trung Quốc bị tồn dư do không xuất khẩu được sang Mỹ nên "chảy" đi các thị trường khác. Điều này khiến hàng Việt Nam khó cạnh tranh hơn.

"Trung Quốc hiện cũng đang tận dụng nội nhu – tăng nhu cầu sử dụng nội địa – khiến nhập khẩu vào thị trường này khó khăn hơn", bà Trang nói và cho biết Việt Nam cần tận dụng các hiệp định thương mại đã có với nước này.

Vị chuyên gia cũng làm rõ một số suy đoán không đúng về sự dịch chuyển luồng vốn trong chiến tranh thuơng mại.

"Nhiều suy đoán cho rằng dòng đầu tư nước ngoài sẽ rút khỏi Trung Quốc vì chiến tranh thương mại. Đúng là họ có rút thật nhưng họ đang quay trở lại với chiến lược sản xuất ở Trung Quốc cho thị trường Trung Quốc. Những doanh nghiệp rút đi là những đơn vị xuất khẩu sang Mỹ", bà nói.

"Suy đoán vốn từ Trung Quốc chuyển đi các nước mà Việt Nam là một điểm thu hút cũng có điểm khác. Số liệu của các nhà đầu tư Nhật không cho thấy điều đấy. Vốn giảm ở Trung Quốc, tăng ở thị trường khác nhưng không phải ở Việt Nam. Đến lúc tăng ở Trung Quốc, giảm ở thị trường khác thì Việt Nam giảm sâu hơn".

Với hiện trạng đó, bà Trang cho rằng CPTPP và các FTA có thể là một giải pháp. CPTPP với tiêu chuẩn cao về thể chế, đòi hỏi cải thiện môi trường kinh doanh, đầu tư sẽ là lý do khiến doanh nghiệp ngoại chọn lựa Việt Nam thay vì buộc phải đến để né tránh thương chiến. CPTPP hay các hiệp định tự do mà Việt Nam đã ký kết cũng tạo ra cơ hội lớn về tăng GDP, xuất khẩu tại nền kinh tế 96 triệu dân…

"Tôi nhìn nhận những hiệp định này như một trong những cứu cánh quan trọng cho Việt Nam trong việc giải quyết các khó khăn về đầu tư", bà Nguyễn Thị Thu Trang nhấn mạnh.