Ngân hàng thừa tiền, vì sao vẫn "ngại" cho vay?

Thanh khoản dư thừa, ngân hàng “tồn kho” tiền nhưng vẫn thận trọng trong giải ngân để quản trị rủi ro. Nhiều doanh nghiệp phản ánh, phải có tài sản thế chấp với tỷ lệ lên tới 100% thì mới được ngân hàng cho vay.

Báo cáo của Ngân hàng Nhà nước (NHNN) mới đây cho thấy, tín dụng tính đến cuối tháng 2/2024 giảm 0,72%, trong khi tiền gửi vào hệ thống ngân hàng ngày càng tăng.

Ông Phạm Đức Ấn - Chủ tịch Hội đồng quản trị Agribank thì tiết lộ, chênh lệch giải ngân - thu hồi nợ của Agribank sau gần 3 tháng đầu năm 2024 giảm 2.000 tỷ đồng so với cùng kỳ năm 2023.

Trong khi đó, ông Phan Đức Tú, Chủ tịch Hội đồng quản trị BIDV cũng cho biết, trong khoảng 80 ngày đầu năm 2024, BIDV đã giải ngân cho vay hơn 470.000 tỷ đồng. Tuy nhiên, mức cho vay này vẫn thấp hơn số tiền trả nợ của Ngân hàng (gần 485.000 tỷ đồng) nên dư nợ đến ngày 11/3/2024 giảm xấp xỉ 1% so với cuối năm 2023.

Hình minh họa.

Còn theo chia sẻ của ông Nguyễn Đức Vinh, Tổng giám đốc VPBank, Ngân hàng có hơn 40.000 khách hàng doanh nghiệp, hạn mức cấp là 240.000 tỷ đồng, nhưng hiện mới giải ngân hơn 60.000 tỷ đồng.

Thông tin được chia sẻ từ lãnh đạo các ngân hàng có quy mô hàng đầu trong hệ thống lý giải được phần nào việc tăng trưởng tín dụng giảm trong những tháng đầu năm.

Nguyên nhân không giải ngân được đến từ nhiều yếu tố, có doanh nghiệp vay đủ tiêu chuẩn nhưng không có đầu ra, không có phương án sản xuất.

Ngoài ra, nguyên nhân chủ quan đến từ cơ chế tài sản bảo đảm còn thiếu linh hoạt, chủ yếu dựa vào tài sản thế chấp hay vấn đề cho vay doanh nghiệp lỗ trong khi không có được sự bảo đảm nào từ cơ quan bảo vệ pháp luật nếu không thu được nợ. Trải nghiệm thực tiễn và có bài học “xương máu” khiến các ngân hàng phải thận trọng trong giải ngân để đảm bảo khả năng thu hồi nợ.

Trong đó, cho vay bất động sản được đánh giá là “miếng bánh ngon” của hệ thống ngân hàng vẫn còn nhiều tín hiệu khó khăn. Khả năng trả nợ thể hiện qua nguồn tiền và tỷ lệ bao phủ nợ vẫn ở mức yếu, ngay cả khi dòng tiền được cải thiện do đòn bẩy cao và nợ đến hạn lớn trong năm 2024.

Lãnh đạo nhiều ngân hàng thương mại khác cũng thừa nhận, hiện có tình trạng ngân hàng thà “ôm tiền” còn hơn cho vay nếu sức khỏe doanh nghiệp quá bấp bênh, khó đòi nợ. Tình trạng này xuất phát từ việc quyền chủ nợ của ngân hàng chưa được bảo vệ đầy đủ.

“Các ngân hàng thương mại vẫn e sợ khi không có được sự bảo đảm nào từ cơ quan bảo vệ pháp luật nếu không thu được nợ mà lại thiếu tài sản bảo đảm hay giải ngân cho doanh nghiệp đang lỗ. Vấn đề này, các ngân hàng thương mại cũng đã trải nghiệm trên thực tế, dẫn tới tâm lý “cho vay có thiếu sót, nhưng thu hồi được nợ còn hơn cho vay đúng mà không thu hồi đủ nợ”, ông Phạm Đức Ấn, Chủ tịch Hội đồng Thành viên Agribank lý giải.

Việc Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu đã hết hiệu lực, nhưng lại không được luật hóa đầy đủ vào Luật Các tổ chức tín dụng 2024, khiến “đoạn trường” đòi nợ của doanh nghiệp từ năm 2024 thêm khó khăn.

Ông Nguyễn Đức Vinh cho hay, nếu như trước đây, cho vay tín chấp mới có nguy cơ mất vốn, thì hiện nay, cho vay có tài sản thế chấp cũng không dễ xử lý nợ.

“Càng ngày, ngân hàng càng khó khăn trong xử lý nợ, khiến không dám cho vay. Hiện nay, tất cả ngân hàng đang lâm vào tình trạng không ai hỗ trợ thu giữ tài sản đảm bảo. Trước đây, chỉ những khoản vay tín chấp mới có nguy cơ mất vốn, hiện nay thì cả có tài sản thế chấp cũng mất ít nhất 2-3 năm mới thu hồi được nợ”, ông Vinh cho biết.

Nhiều ngân hàng thương mại đề nghị, để ngân hàng yên tâm cho vay, giải pháp dài hơi là phải có một bộ luật riêng về xử lý nợ xấu. Trước mắt, cần sớm sửa Bộ luật Dân sự để đảm bảo công bằng quyền lợi của cả bên vay lẫn bên cho vay.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng nhận định: “Dòng vốn tín dụng ngân hàng chỉ là dòng vốn bổ sung, không phải dòng vốn chủ lực để giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế”.

Vậy nhưng, TS. Nguyễn Trí Hiếu, chuyên gia kinh tế cho biết: “Dòng vốn đến từ ngân hàng vẫn buộc phải là chủ lực do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan. Khi chưa thể thay đổi được thực tế này, hệ thống ngân hàng - xương sống của nền kinh tế - buộc phải tìm cách tự bảo vệ bằng cách này hay cách khác. Trong một góc nhìn sâu xa hơn cũng chính là bảo vệ nền kinh tế”.