Tỷ lệ doanh nghiệp rút khỏi thị trường đang cao kỷ lục, nguyên nhân vì đâu?

Hội thảo công bố Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam 2023

Sáng 22/6, tại Hà Nội đã diễn ra Hội thảo công bố Báo cáo Thường niên Kinh tế Việt Nam 2023 do Viện Nghiên cứu Kinh tế & Chính sách (VEPR), trực thuộc Trường Đại học Kinh tế (Đại học Quốc gia Hà Nội) và Viện Friedrich Naumann Foundation (FNF) tại Việt Nam phối hợp tổ chức.

Báo cáo năm nay có chủ đề “Liên kết và phát triển doanh nghiệp hướng tới nền kinh tế tự chủ”.

Theo báo cáo, tính tự chủ và khả năng thích ứng của nền kinh tế Việt Nam hiện chưa cao. Nguyên nhân là bởi các chỉ số đảm bảo tăng trưởng bền vững và sức cạnh tranh doanh nghiệp suy giảm, yếu tố kinh tế quốc tế không thuận lợi và những vấn đề nội tại kinh tế không được xử lý triệt để.

Do đó, các chuyên gia nhấn mạnh, cần tăng cường tính liên kết và chú trọng giải pháp phát triển doanh nghiệp với nâng cao năng lực thực chất, bền vững.

Tỷ lệ doanh nghiệp rút khỏi thị trường cao kỷ lục

Trong 5 tháng đầu năm 2023, số doanh nghiệp gia nhập thị trường (bao gồm thành lập mới và quay lại hoạt động) là 95.000 đơn vị; trung bình mỗi tháng khoảng 19.000, giảm 3,7% so với cùng kỳ năm 2022. Trong khi đó, số doanh nghiệp rút khỏi thị trường trong cùng thời gian là 88.000 đơn vị, trung bình mỗi tháng 17.600 doanh nghiệp; tăng 22,6% so với cùng kỳ năm 2022. Như vậy, số rút khỏi thị trường gần bằng 93% số gia nhập thị trường.

Bức tranh doanh nghiệp "xám màu"

Theo TS. Nguyễn Quốc Việt, Phó Viện trưởng VEPR, đây là một tỷ lệ rút khỏi thị trường cao chưa từng có. Ông cho rằng, đứng trước những khó khăn và rủi ro mà nền kinh tế phải đối mặt có thể kéo dài, khó có thể đạt được đà tăng của số lượng doanh nghiệp thành lập mới.

Thêm vào đó, báo cáo cũng chỉ ra rằng, mặc dù ngân hàng nhà nước liên tục giảm lãi suất điều hành nhưng nhu cầu vốn của doanh nghiệp đang xuống rất thấp. Cụ thể, số vốn đăng ký của doanh nghiệp thành lập trong 5 tháng đầu năm đạt 568.700 tỷ đồng, giảm 25,3% so với cùng kỳ năm 2022.

Các chuyên gia đánh giá, môi trường lãi suất cao đang là yếu tố rủi ro lớn đối với năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam. Cùng với đó, ảnh hưởng từ dịch Covid-19 cũng gây ra nhiều khó khăn cho nền kinh tế và doanh nghiệp.

TS. Nguyễn Tú Anh, Vụ trưởng Vụ Tổng hợp, Ban Kinh tế Trung ương cho biết, trong hai năm 2020, 2021 - thời điểm điểm đại dịch bùng phát, số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động tăng mạnh ở nhóm ngành dịch vụ vận tải, kho bãi tăng và dịch vụ lưu trú. Ông cũng nhấn mạnh, dịch Covid-19 không chỉ tác động đến doanh nghiệp nhỏ và vừa mà còn cả các tập đoàn, tổng công ty lớn của nhà nước.

Phần lớn các doanh nghiệp đều cho rằng doanh thu giảm mạnh trên 40%, gặp khó khăn cả nguồn cung nguyên liệu và khâu tiêu thụ, chi phí tài chính và hoạt động gia tăng trên đơn vị sản phẩm, buộc phải cắt giảm lao động.

Về thực trạng phát triển doanh nghiệp, theo TS. Nguyễn Đình Hoan, Viện Phát triển doanh nghiệp, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), bức tranh đang có nhiều “màu xám”: chỉ số nợ của doanh nghiệp luôn lớn hơn giá trị kỳ vọng chuẩn và có xu hướng tăng lên; chỉ số vòng quay vốn suy giảm, phản ánh hiệu quả sử dụng nguồn vốn của doanh nghiệp ngày càng giảm.

Đây là thực tế đáng báo động đối với các doanh nghiệp, khi mà khi mà giai đoạn này chứng kiến sự tăng trưởng mạnh về nguồn vốn của doanh nghiệp, nhưng hiệu quả sử dụng nguồn vốn lại giảm đi, dẫn đến tình trạng tăng trưởng nóng, không bền vững và lãng phí nguồn vốn đầu tư.

Theo đó, các chuyên gia nhất trí rằng, những khó khăn hàng đầu mà doanh nghiệp đang gặp phải là tiếp cận tín dụng có nhiều trở ngại, tình hình thị trường bị thu hẹp với khó khăn trong tìm kiếm khách hàng và đối tác cũng như tác động tiêu cực kéo dài của dịch bệnh COVID-19. Bên cạnh đó, môi trường pháp lý vẫn còn thiếu tính ổn định và khả năng tiên liệu là yếu tố làm gia tăng rủi ro cho các doanh nghiệp.

Cần các giải pháp cụ thể cho doanh nghiệp phục hồi

Tại hội thảo, các chuyên gia kinh tế đã khuyến nghị nhiều giải pháp thúc đẩy sự phục hồi của các doanh nghiệp trong thời gian tới.

Cần thực hiện các giải pháp kịp thời và lâu dài để hỗ trợ doanh nghiệp phục hồi

Theo đó, về ngắn hạn, các chuyên gia cho rằng, cần tạo thuận lợi cho việc tiếp cận thông tin chính sách, quy định hỗ trợ doanh nghiệp. Các cơ quan Nhà nước cần công khai rộng rãi các chính sách, quy định để các doanh nghiệp (đặc biệt là các doanh nghiệp quy mô siêu nhỏ, nhỏ) dễ dàng tiếp cận thông tin. Cùng với đó, các hướng dẫn thực hiện cần rõ ràng hơn với những tiêu chí đánh giá cụ thể giúp đánh giá mức độ hoàn thành của mục tiêu đề ra và kết quả thực hiện.

Trong quá trình này, các cơ quan chức năng cũng cần vận hành hiệu quả đường dây nóng và hòm thư điện tử để tiếp nhận các phản ảnh, kiến nghị của cộng đồng doanh nghiệp, người dân để điều chỉnh kịp thời các quy định, chính sách.

Mặt khác, các chuyên gia cũng nhấn mạnh, có thể giải quyết khó khăn tài chính cho các doanh nghiệp bằng các giải pháp miễn, giãn nộp ngân sách nhà nước cho các daonh nghiệp không có khả năng, xem xét kéo dài chính sách giảm 2% thuế giá trị gia tăng trong năm 2023, bổ sung thêm chính sách hỗ trợ trong trả lương cho người lao động, chính sách hỗ trợ về bảo hiểm xã hội như giảm mức đóng thay vì chính sách không tính lãi cho doanh nghiệp như hiện nay.

Ngoài ra, còn có một số giải pháp ngắn hạn khác như: tạo thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận vốn; đẩy mạnh giải quyết thủ tục hành chính trên môi trường mạng và nâng cao hiệu quả thực thi của bộ máy chính quyền.

Về trung và dài hạn, bên cạnh việc thực hiện các chính sách hỗ thuế, phí, tín dụng, các chính sách mang tính tái cấu trúc, hướng tới phát triển bền vững cũng cần được xây dựng ngay từ bây giờ.

Cụ thể, theo các chuyên gia, cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; nâng cao khả năng tận dụng ưu đãi thuế quan từ các hiệp định thương mại tự do, khơi thông các chính sách liên quan đến quy tắc xuất xứ; cải thiện hạ tầng logistics cũng như thủ tục hành chính có liên quan để tạo thuận lợi cho các hoạt động vận tải và xuất nhập khẩu, để tăng tính cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam; tiếp tục rà soát, điều chỉnh chính sách ưu đãi đầu tư để thu hút làn sóng đầu tư chất lượng cao và đầu tư vào công nghiệp phụ trợ.

Cùng với đó, cần xác định phát triển kinh tế số là động lực tăng trưởng của nền kinh tế, tạo cơ chế thúc đẩy thương mại điện tử; hỗ trợ hoạt động đổi mới sáng tạo; hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số.

Đặc biệt, các chuyên gia nhấn mạnh, điều hết sức cần thiết là thúc đẩy phát triển thị trường nội địa, thị trường nội ngành, đẩy mạnh liên kết giữa các hiệp hội doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng trong việc phối hợp tiêu thụ sản phẩm của nhau để đa dạng hóa nguồn nguyên liệu đầu vào và thị trường tiêu thụ đầu ra, giảm bớt sự phụ thuộc vào thị trường quốc tế.