 | Thanh toán không dùng tiền mặt để tránh “tham nhũng vặt” |
| Thanh toán không dùng tiền mặt đang trở thành xu hướng mới |
| Trải nghiệm tuyệt vời cho phương thức thanh toán mới |
Phần lớn dân số Việt Nam ở nông thôn, số lượng người không có tài khoản tại NH còn rất lớn, và chưa được tiếp cận nhiều với các công nghệ thanh toán. Vì vậy, thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) là một trong những mục tiêu lớn đã được Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước (NHNN) định hướng từ hơn 12 năm qua và kỳ vọng đạt được nhiều thay đổi. Nhưng trên thực tế cho đến nay đa phần người tiêu dùng vẫn chưa có nhiều hiểu biết về các phương thức thanh toán mới và vẫn giữ thói quen chi tiêu bằng tiền mặt.
Việc đẩy mạnh hình thức này vừa tốn kém chi phí đầu tư, gây áp lực lên phí đối với người dùng. Trong khi đó, một số nước đã số hóa tối đa những hoạt động và dịch vụ thanh toán truyền thống, đây cũng là một kinh nghiệm cần xem xét để việc thúc đẩy TTKDTM hiệu quả hơn.
Quy định đưa ra, thực hiện luôn bị động
Phát triển TTKDTM tại Việt Nam là định hướng đưa ra từ năm 2006, khi Chính phủ đã ban hành Quyết định 291/2006/QĐ-TTg phê duyệt “Đề án TTKDTM giai đoạn 2006 - 2010 và định hướng đến năm 2020”, đặt mục tiêu đến cuối năm 2010 phát hành 15 triệu thẻ, 70% các trung tâm thương mại, siêu thị, nhà hàng, khách sạn, cửa hàng tự chọn… lắp đặt các thiết bị chấp nhận thanh toán thẻ, đến năm 2020 con số này đạt lần lượt là 30 triệu thẻ và 95%. Đến năm 2010 tỷ lệ tiền mặt/tổng phương tiện thanh toán đạt không quá 18%, đến năm 2020 còn khoảng 15%.
Song nhìn chung, đề án này chỉ tập trung triển khai TTKDTM thông qua việc thúc đẩy phát triển dịch vụ thẻ NH. Đây cũng là điều dễ hiểu, vì thời điểm đó thẻ NH chủ yếu chỉ dùng để giao dịch rút tiền trên máy ATM, còn việc cà thanh toán trên máy POS là điều mới mẻ và thậm chí còn xa lạ đối với người dân.
Đến năm 2012, tại Nghị định về TTKDTM, Chính phủ mới quy định về điều kiện cung ứng DVTGTT nhưng phải được cơ quan có thẩm quyền cấp phép và có vốn điều lệ tối thiểu 50 tỷ đồng. Sau thời điểm đó, ngày càng nhiều VĐT ra đời, song vẫn phải trải qua đến 7 năm hoạt động thí điểm, đến cuối năm 2015, NHNN mới bắt đầu cấp giấy phép hoạt động chính thức đối với các fintech hoạt động trong lĩnh vực DVTGTT.
Đến cuối năm 2016, Chính phủ tiếp tục ban hành Quyết định 2545, phê duyệt đề án phát triển TTKDTM tại Việt Nam giai đoạn 2016-2020 mới có những quy định rộng và đầy đủ về hơn về vấn đề này. Trong đó, ngoài các mục tiêu như phát triển mạnh thanh toán thẻ, thúc đẩy thanh toán điện tử trong thương mại điện tử, còn có mục tiêu tập trung phát triển một số phương tiện và hình thức thanh toán mới, hiện đại. Quyết định này cũng yêu cầu nghiên cứu sửa đổi, bổ sung các quy định về TTKDTM, thanh toán bằng tiền mặt, DVTGTT…
 |
| Ảnh minh họa |
Dịch vụ phát triển như vũ bão
Hiện có 26 tổ chức không phải là NH được NHNN cấp phép hoạt động cung ứng DVTGTT, trong đó có 23 tổ chức cung ứng dịch vụ VĐT, tập trung những tính năng nạp tiền điện thoại, thanh toán qua mã QR, thanh toán hóa đơn dịch vụ cước điện thoại di động, hóa đơn điện nước, internet, các khoản vay tài chính, vay trả góp, vay tiêu dùng, mua vé máy bay, vé xem phim, vé xe, bảo hiểm… Trong số đó, VĐT thuộc công ty fintech như MoMo, Payoo, Vimo, Moca… có tốc độ phát triển khá nhanh.
Bên cạnh đó, các công ty viễn thông tham gia như Tập đoàn VNTP có VNPT Pay là đơn vị fintech triển khai và vận hành các dịch vụ tài chính số để cung ứng DVTGTT. Viettel xây dựng hệ sinh thái thanh toán điện tử ViettelPay…
Ngoài nhóm trên, các NH cũng tham gia như LienVietPostBank với ứng dụng Ví Việt, Sacombank có Sacombank Pay, hay các công ty công nghệ như Samsung triển khai Samsung Pay cho khách hàng sử dụng điện thoại của hãng này hỗ trợ cả thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ. Cùng sự phát triển đó, các NHTM cũng phát triển thanh toán di động thông qua ứng dụng mobile banking.
Yếu tố lớn nhất hỗ trợ xu hướng cạnh tranh phát triển thanh toán di động chính là sự phổ cập của điện thoại thông minh ngày càng lớn. Tiếp theo là những thay đổi trong thanh toán của người dân. Lượng người chấp nhận thanh toán di động thay cho thanh toán truyền thống có xu hướng tăng lên, song song đó, thương mại điện tử dự báo sẽ phát triển mạnh.
Cần giải pháp hình thành thói quen
Theo số liệu do NH Thế giới công bố vào năm 2018, Việt Nam có lượng giao dịch phi tiền mặt thấp nhất trong khu vực với mức 4,9%, trong khi đó tỷ lệ này tại Trung Quốc là 26,1%, Thái Lan đạt 59,7% và Malaysia đến 89%. Theo thống kê của Hội Thẻ NH Việt Nam, 40% dân số Việt Nam có tài khoản NH, nhưng 90% chi tiêu hàng ngày sử dụng tiền mặt.
Ở góc độ quản lý, NHNN hướng tới chia sẻ, hạ tầng kỹ thuật thông qua xây dựng hạ tầng chuyển mạch và bù trừ thanh toán. Ngành NH sẽ xây dựng hệ thống dữ liệu lớn (Big Data), tiến tới đến mức độ phân tích hành vi khách hàng. Các công ty fintech chia sẻ dữ liệu NH và 2 bên chia sẻ kết nối. Ngược lại khi chờ NHNN đồng bộ cơ sở hạ tầng, các TCTD và fintech phân bổ hoạt động ở các phân khúc riêng, cũng cho thấy nỗ lực để hình thành thói quen TTKDTM ở khắp mọi vùng miền. Tuy nhiên, rào cản vẫn còn rất nhiều.
Có thể nói, việc đẩy lùi tiền mặt trong thanh toán là điều hoàn toàn có thể thực hiện. Tuy nhiên, muốn làm phải có sự đồng tâm hiệp lực hỗ trợ và hợp tác từ các bên. Hiện giao dịch nhỏ lẻ tại Việt Nam vẫn còn rất lớn, nên ngoài việc các NH hay công ty fintech tự tìm khách hàng, cơ quan quản lý cần khoanh vùng để áp dụng thử nghiệm, dần dần mở rộng ra các khu vực khác, từ đó sẽ giúp hình thành một thói quen mới cho người dân khi thanh toán mua hàng.
Thu Hoài
Phiên bản di động