Ẩm thực Huế – lặng mà sâu: Khi phong cách sống "thấm" vào từng món ăn

Tô bún, chén cơm và lời thì thầm của nếp sống Huế

Huế - thành phố của hoài niệm và những nhịp sống chậm, không chỉ được nhận diện qua tà áo dài nghiêng bên cầu Trường Tiền, tiếng chuông chùa vang xa hay con sông Hương lặng lờ trong sương sớm. Huế còn hiện lên đầy kín đáo nhưng sâu lắng trong từng món ăn – nơi ẩm thực không chỉ để ăn, mà còn là một thứ ngôn ngữ sống, thể hiện cốt cách con người.

Bún bò Huế không đơn thuần là một món ăn nổi tiếng. Đó là một tác phẩm nghệ thuật được thêu dệt bằng sự chỉn chu, từ nước dùng trong veo nhưng đậm đà, đến lát thịt bò thái mỏng xếp ngay ngắn, và sắc đỏ dịu của ớt sa tế khẽ khàng tan chảy trong làn khói nghi ngút. Nhìn một tô bún bò ở Huế, người ta thấy tính trật tự, sự cân bằng và gu thẩm mỹ thâm trầm, hệt như những người con Cố đô sống không vội, không thừa, cũng không thiếu.

Đối lập với sự phong vị của bún bò là cơm hến – món ăn tưởng chừng dân dã nhưng lại thể hiện rất rõ nếp nghĩ tinh tế của người Huế. Một chén cơm nguội chan nước hến nóng, ăn cùng tóp mỡ, rau sống, đậu phộng rang và chút mắm ruốc xứ thần kinh, gợi ra sự giao hòa giữa thanh và mặn, giữa bình dân và trau chuốt. Ăn cơm hến là trải qua một bản hòa âm vị giác, nơi mỗi muỗng nhỏ là một lớp nghĩa về sự tiết chế và kín đáo.

Bánh Huế – nơi cái đẹp gói trọn trong chiếc lá nhỏ

Không nơi nào như Huế, bánh được xem là cách thể hiện nhân cách. Bánh bèo, bánh nậm, bánh lọc, bánh ít trần, bánh ram ít… mỗi chiếc bánh là một mảnh gương phản chiếu tính cách người Trường An: tinh tế, chuẩn mực, kín đáo và duy mỹ.

Chiếc bánh lọc trong như giọt sương mai, ôm trọn con tôm đất mặn mòi giữa hai lớp bột dai dai, được gói trong lớp lá dong xanh mướt. Bánh nậm thì mềm mại, dẻo thơm như nụ cười dịu dàng của người Huế: không quá rực rỡ nhưng làm lòng người ấm mãi. Bánh ram ít lại là bản phối giữa giòn và dẻo, khô và ướt, như lối sống Huế: nghiêm cẩn bên ngoài nhưng ấm nồng bên trong.

Ăn bánh Huế, người ta không ăn vội, phải dùng tay, mở từng lớp lá, ngắm nghía, thưởng thức bằng mắt rồi mới đưa vào miệng – đó là một nghi lễ chậm rãi như chính cách người Huế trò chuyện, đi đứng, sống đời.

Một nếp sống được "nêm" bằng ký ức kinh thành

Người Huế ăn uống như một hình thức rèn luyện bản thân: ăn đúng giờ, ăn vừa đủ, ăn đẹp mắt và ăn với sự biết ơn. Trên mâm cơm Huế, mọi thứ đều có trật tự: nước chấm đặt cạnh, rau sống luôn có, mỗi người một chén riêng, ăn xong dọn dẹp sạch sẽ. Không ồn ào, không ngẫu hứng, mọi thứ được chăm chút như một buổi tế lễ thường nhật.

Phong cách sống ấy ngăn nắp, thanh lịch và nặng lòng với mỹ học đời sống chính là linh hồn ẩn sâu trong từng món Huế. Bún bò không thể xuề xòa, cơm hến không thể lộn xộn, và bánh Huế thì không thể thiếu cái “hồn” được gửi gắm từ tay người gói.

Nói cách khác, ẩm thực Huế là cốt cách người Huế, còn người Huế là những thực thể sống mà mỗi bước chân, mỗi cái gắp đũa đều ẩn chứa một lớp văn hóa.

Bún bò, cơm hến, bánh Huế – ba món ăn, ba trạng thái sống đã, đang và sẽ còn tiếp tục kể câu chuyện dài về phong cách sống Cố đô: lặng thầm nhưng sâu sắc, giản dị mà sang trọng, mộc mạc nhưng đầy ý vị.

Người Huế không phô diễn mình, họ để món ăn làm điều đó. Và khi bạn cúi mình trước một chén cơm hến nhỏ hay chậm rãi xé lớp lá gói bánh bèo, ấy là lúc bạn đã chạm vào một phần rất thật của Huế – nơi văn hóa không nằm trong sách vở, mà nằm trong từng nếp ăn, nếp sống.