Tư Mã Ý không đánh khi chưa chắc thắng, đây là chiến lược giúp nhà đầu tư tránh những quyết định cảm tính

Trong bối cảnh thị trường tài chính đầy biến động ngày nay, liệu triết lý "kiên nhẫn chờ thời cơ" có còn giữ nguyên giá trị? Hãy cùng khám phá những câu chuyện đầu tư từ cuộc đời Tư Mã Ý.

Kiên nhẫn chờ thời

Tư Mã Ý (179–251) là một mưu sĩ và tướng lĩnh xuất sắc của Tào Nguỵ, nổi tiếng với tài năng quân sự và khả năng nhìn xa trông rộng. Ông bắt đầu phục vụ Tào Tháo từ năm 208, sau trận Xích Bích, và dần trở thành một trong những nhân vật quan trọng của nhà Nguỵ dưới thời Tào Phi và Tào Duệ.

Tuy nhiên, Tư Mã Ý thường xuyên bị Gia Cát Lượng của Thục Hán gây khó khăn, đặc biệt trong các chiến dịch Bắc phạt (228–234). Một trong những câu chuyện nổi bật về sự kiên nhẫn của Tư Mã Ý là khi ông đối mặt với “Kế thành trống” của Gia Cát Lượng. Gia Cát Lượng giả vờ để thành Tây Thành trống rỗng, đánh lừa Tư Mã Ý rằng có mai phục, khiến Tư Mã Ý rút lui dù quân Nguỵ mạnh hơn gấp nhiều lần. Hành động này cho thấy sự thận trọng và kiên nhẫn của Tư Mã Ý: ông không vội vàng hành động khi chưa nắm chắc tình hình.

Sự kiên nhẫn của Tư Mã Ý được thể hiện rõ nhất trong việc chờ thời cơ để củng cố quyền lực. Dù có tài năng vượt trội, ông luôn giữ thái độ khiêm nhường dưới thời Tào Tháo và Tào Phi, tránh đối đầu trực diện với các thế lực khác trong nội bộ nhà Nguỵ.

Sau khi Tào Duệ qua đời (239), Tư Mã Ý dần nắm quyền bằng cách loại bỏ Tào Sảng (249) trong sự kiện “Cao Bình Lăng chính biến”. Ông kiên nhẫn chờ đợi cho đến khi nhà Nguỵ suy yếu, tạo điều kiện để con trai ông, Tư Mã Chiêu, và cháu, Tư Mã Viêm, lật đổ nhà Nguỵ, lập nên nhà Tấn (265), cuối cùng thống nhất Trung Quốc (280). Tư Mã Ý không chỉ là một mưu sĩ mà còn là bậc thầy của sự kiên nhẫn, biết chờ thời cơ để hành động, từ đó đạt được mục tiêu lớn lao.

Chiến lược đầu tư hiệu quả

Câu chuyện của Tư Mã Ý là minh chứng cho sức mạnh của sự kiên nhẫn trong đầu tư. Trên thị trường tài chính, nơi biến động xảy ra thường xuyên, việc hành động vội vàng có thể dẫn đến thua lỗ, trong khi kiên nhẫn chờ thời cơ có thể mang lại lợi nhuận vượt trội. Tư Mã Ý đã chờ đợi hàng chục năm để củng cố quyền lực; tương tự, nhà đầu tư cần có tầm nhìn dài hạn và sự kiên nhẫn để tận dụng các cơ hội lớn.

Trước hết, kiên nhẫn giúp nhà đầu tư tránh được các quyết định cảm tính. Tư Mã Ý không rơi vào bẫy “Kế thành trống” của Gia Cát Lượng vì ông thận trọng và không vội vàng; trong đầu tư, việc tránh tâm lý FOMO (sợ bỏ lỡ cơ hội) là điều cần thiết. Nhiều nhà đầu tư mua vào khi thị trường đang ở đỉnh vì sợ bỏ lỡ, chỉ để rồi chịu thua lỗ khi thị trường điều chỉnh. Ngược lại, những người kiên nhẫn chờ đợi, như khi thị trường chạm đáy hoặc khi một xu hướng mới bắt đầu, thường đạt được lợi nhuận lớn hơn. Sự kiên nhẫn giúp nhà đầu tư đưa ra quyết định dựa trên phân tích lý trí, thay vì cảm xúc.

Thứ hai, kiên nhẫn cho phép nhà đầu tư tận dụng sức mạnh của thời gian và lãi kép. Tư Mã Ý đã chờ đợi hàng thập kỷ để gia tộc ông giành quyền kiểm soát; trong đầu tư, thời gian là yếu tố quan trọng để giá trị gia tăng theo cấp số nhân. Một khoản đầu tư nhỏ, nếu được giữ trong thời gian dài với lãi suất ổn định, có thể mang lại lợi nhuận đáng kể. Ví dụ, đầu tư vào các quỹ chỉ số hoặc cổ phiếu blue-chip và giữ trong 10–20 năm thường mang lại lợi suất cao hơn so với giao dịch ngắn hạn. Kiên nhẫn, như cách Tư Mã Ý chờ đợi thời cơ, là chìa khóa để tối ưu hóa lợi nhuận.

Cuối cùng, kiên nhẫn giúp nhà đầu tư nhận diện và nắm bắt các cơ hội lớn. Tư Mã Ý chờ đến khi nhà Nguỵ suy yếu để hành động; trong đầu tư, những cơ hội lớn thường xuất hiện trong các giai đoạn biến động hoặc khủng hoảng. Ví dụ, khi thị trường điều chỉnh mạnh, các tài sản bị định giá thấp có thể trở thành cơ hội vàng cho những nhà đầu tư biết chờ đợi. Những người kiên nhẫn sẽ không bị dao động bởi biến động ngắn hạn, mà tập trung vào các xu hướng dài hạn, như sự phát triển của các ngành công nghệ hoặc năng lượng tái tạo, để đạt được lợi nhuận bền vững.

Kiên nhẫn và chuẩn bị kỹ lưỡng

Từ sự kiên nhẫn của Tư Mã Ý, các nhà đầu tư có thể rút ra bài học cụ thể về cách chờ thời cơ để đạt được thành công lớn.

Trước hết, nhà đầu tư cần xây dựng một chiến lược dài hạn và kiên trì thực hiện. Tư Mã Ý không vội vàng tranh quyền khi Tào Tháo và Tào Phi còn mạnh. Trong đầu tư, nhà đầu tư cần đặt ra mục tiêu dài hạn, như tích lũy tài sản trong 10–20 năm, và không bị ảnh hưởng bởi biến động ngắn hạn. Việc lập kế hoạch tài chính rõ ràng, như đầu tư định kỳ vào các quỹ chỉ số hoặc cổ phiếu có giá trị nội tại cao, sẽ giúp nhà đầu tư duy trì kỷ luật và đạt được mục tiêu.

Thứ hai, kiên nhẫn cần đi kèm với sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Tư Mã Ý luôn quan sát và phân tích tình hình trước khi hành động; trong đầu tư, sự kiên nhẫn không có nghĩa là thụ động mà là chờ đợi dựa trên phân tích. Nhà đầu tư cần nghiên cứu kỹ lưỡng về thị trường, từ các yếu tố cơ bản của tài sản đến các xu hướng kinh tế vĩ mô, để nhận diện thời cơ phù hợp. Ví dụ, khi một ngành mới nổi lên, như năng lượng tái tạo, nhà đầu tư nên dành thời gian nghiên cứu về tiềm năng tăng trưởng và rủi ro trước khi tham gia.

Cuối cùng, nhà đầu tư cần kiểm soát cảm xúc và giữ vững kỷ luật. Tư Mã Ý không bị lung lay trước các kế sách của Gia Cát Lượng. Trong đầu tư, nhà đầu tư cần tránh bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đông hoặc các biến động ngắn hạn. Việc duy trì kỷ luật, như không bán tháo khi thị trường giảm mạnh hoặc không mua vào khi giá quá cao, sẽ giúp nhà đầu tư tận dụng được các cơ hội lớn, tương tự cách Tư Mã Ý chờ đến thời điểm hoàn hảo để hành động.