Trốn, chậm đóng bảo hiểm bắt buộc có thể bị xử lý hình sự

Từ ngày 1/7/2025, Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi 2024 chính thức có hiệu lực, trong đó quy định rõ ràng các hành vi chậm đóng và trốn đóng các loại bảo hiểm bắt buộc gồm: bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). Đây là bước tiến quan trọng nhằm siết chặt kỷ luật trong công tác thu bảo hiểm, bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người lao động và đảm bảo an sinh xã hội bền vững.

Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, hành vi chậm đóng được hiểu là việc doanh nghiệp hoặc người sử dụng lao động chưa đóng hoặc đóng thiếu số tiền bảo hiểm so với quy định, kể từ thời điểm cuối cùng phải thực hiện nghĩa vụ đóng. Bên cạnh đó, nếu doanh nghiệp không lập hoặc lập thiếu danh sách người lao động tham gia bảo hiểm trong vòng 60 ngày kể từ thời hạn quy định, cũng bị xem là hành vi chậm đóng.

Ở mức độ nghiêm trọng hơn, hành vi trốn đóng được xác định khi doanh nghiệp không lập hoặc cố tình lập thiếu danh sách người lao động sau 60 ngày kể từ thời điểm hết hạn mà vẫn không khắc phục, hoặc không đóng, đóng thiếu số tiền đã đăng ký sau 60 ngày kể từ hạn chót, dù đã được cơ quan bảo hiểm đôn đốc. Những hành vi này không chỉ vi phạm pháp luật mà còn trực tiếp tước đi quyền lợi chính đáng của người lao động.

Để xử lý, các trường hợp chậm đóng sẽ bị buộc nộp đủ số tiền còn thiếu, đồng thời phải chịu lãi phạt 0,03%/ngày tính trên số tiền và số ngày vi phạm. Ngoài ra, các doanh nghiệp vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính và không được xét thi đua, khen thưởng trong năm đó. Đối với hành vi trốn đóng, mức xử lý nghiêm khắc hơn, bao gồm cả việc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi vi phạm kéo dài, có hệ thống, gây thiệt hại lớn hoặc làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến người lao động.

Theo đại diện Bảo hiểm xã hội Việt Nam, việc luật hóa cụ thể các hành vi vi phạm và quy định rõ chế tài xử lý sẽ góp phần tăng tính răn đe, nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của các doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo công bằng giữa các đơn vị sử dụng lao động. Thực tế thời gian qua, tình trạng trốn, nợ đóng bảo hiểm diễn ra khá phổ biến tại nhiều doanh nghiệp, nhất là trong lĩnh vực xây dựng, dệt may, dịch vụ ăn uống... Điều này không chỉ gây mất quyền lợi cho người lao động mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự cân đối của các quỹ an sinh xã hội.

Luật mới cũng là căn cứ pháp lý để cơ quan bảo hiểm xã hội tăng cường thanh tra, kiểm tra và truy thu nợ đọng bảo hiểm. Những doanh nghiệp cố tình vi phạm sẽ không chỉ bị xử lý hành chính mà còn có thể bị đưa ra ánh sáng pháp luật nếu có dấu hiệu hình sự hóa hành vi trốn đóng. Việc bảo đảm nguồn thu ổn định sẽ giúp các quỹ có đủ khả năng chi trả kịp thời các chế độ cho người lao động khi ốm đau, thai sản, thất nghiệp hoặc về hưu.

Sự thay đổi trong Luật Bảo hiểm xã hội lần này cho thấy quyết tâm của Nhà nước trong việc bảo vệ người lao động và giữ vững nguyên tắc “có đóng – có hưởng”, tiến tới xây dựng một hệ thống an sinh công bằng, minh bạch và bền vững.