Người lao động đừng bỏ qua những thay đổi lớn về Bảo hiểm thất nghiệp

Từ ngày 1/1/2026, Luật Việc làm sửa đổi sẽ chính thức có hiệu lực, mang đến nhiều thay đổi lớn trong chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN). Những điều chỉnh này được kỳ vọng sẽ mở rộng độ bao phủ, đảm bảo linh hoạt trong điều hành và phù hợp với bối cảnh thị trường lao động hiện đại, nhiều biến động.

Linh hoạt mức đóng, mở rộng đối tượng tham gia

Một trong những điểm thay đổi đáng chú ý là mức đóng vào Quỹ BHTN không còn “cứng” 1% như hiện hành. Thay vào đó, luật quy định theo nguyên tắc “tối đa 1%”.

Cụ thể, người lao động vẫn đóng 1% lương tháng, còn người sử dụng lao động và ngân sách Nhà nước sẽ đóng tối đa 1%, mức cụ thể sẽ được Chính phủ điều chỉnh tùy theo tình hình kinh tế – xã hội và kết dư quỹ.

Sự linh hoạt này nhằm đối phó với các tình huống bất ngờ như dịch bệnh, thiên tai, suy thoái kinh tế… cũng như khi Quỹ BHTN kết dư lớn, như hiện tại đã vượt mốc 64.000 tỷ đồng.

Đáng chú ý, Luật sửa đổi cũng mở rộng đáng kể đối tượng bắt buộc tham gia BHTN. Lao động có hợp đồng từ 1 tháng trở lên sẽ thuộc diện tham gia (thay vì 3 tháng hiện nay). Ngoài ra, còn bao gồm người làm việc không trọn thời gian nếu có thu nhập từ mức tối thiểu trở lên, cũng như các chức danh quản lý doanh nghiệp, hợp tác xã có hưởng lương như giám đốc, kiểm soát viên, thành viên HĐQT...

Ủy ban Thường vụ Quốc hội có thể tiếp tục mở rộng đối tượng tham gia BHTN đối với những nhóm lao động có thu nhập ổn định nhưng chưa thuộc diện đóng hiện nay.

Quy định rõ ràng hơn về căn cứ đóng và dữ liệu quản lý

Luật mới đồng thời làm rõ tiền lương làm căn cứ đóng BHTN, tách biệt rõ giữa khu vực công và tư. Trong đó:

• Khu vực công: căn cứ theo ngạch, bậc, chức vụ, phụ cấp chức vụ, thâm niên, bảo lưu (nếu có).
• Khu vực tư nhân: bao gồm mức lương chức danh, phụ cấp, và các khoản bổ sung trả thường xuyên.

Tiền lương đóng BHTN được khống chế không vượt quá 20 lần lương tối thiểu vùng tại thời điểm đóng.

Ngoài ra, luật cũng bổ sung quy định cho phép tạm dừng đóng BHTN khi người lao động bị tạm giam, tạm đình chỉ công việc; nếu có truy lĩnh lương sau đó thì phải đóng bù cho phần bị gián đoạn.

Đặc biệt, lần đầu tiên, Luật yêu cầu xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về người lao động. Cơ sở dữ liệu này sẽ được kết nối đồng bộ với dữ liệu dân cư, bảo hiểm xã hội, an sinh xã hội và các cơ sở dữ liệu khác để quản lý lao động toàn quốc một cách thống nhất. Thông tin bao gồm lý lịch, trình độ, kỹ năng, tình trạng việc làm, thông tin BHXH – BHTN... Đây được xem là nền tảng quan trọng giúp chính sách an sinh xã hội vận hành hiệu quả, nhất là trong các tình huống khẩn cấp.

Tính đến cuối năm 2024, Việt Nam có hơn 16 triệu người tham gia bảo hiểm thất nghiệp, với tổng thu khoảng 23.700 tỷ đồng. Dự kiến đến năm 2027, số người tham gia sẽ tăng lên 18,8 triệu, nhờ vào việc mở rộng đối tượng và siết chặt quản lý.

Tuy nhiên, con số này vẫn thấp hơn nhiều so với tổng số lao động cả nước, đặc biệt khi hơn 34 triệu lao động trong khu vực phi chính thức hiện chưa có thông tin và không thuộc diện tham gia. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu tập trung sẽ là điều kiện tiên quyết để lấp đầy khoảng trống này.