Bỏ thuế khoán, nhiều hộ kinh doanh nhỏ loay hoay khi phải rời sổ tay, dùng máy tính tiền

Hộ kinh doanh “bối rối” trước bước chuyển lớn

Theo Nghị định 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 123/2020/NĐ-CP, từ ngày 1/6/2025, các hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng/năm hoạt động trong các lĩnh vực như ăn uống, nhà hàng, khách sạn, siêu thị, bán lẻ… sẽ phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối dữ liệu với cơ quan thuế. Điều này đồng nghĩa với việc xóa bỏ hoàn toàn hình thức thuế khoán truyền thống, vốn được đánh giá là đơn giản, dễ áp dụng nhưng thiếu tính minh bạch và dễ gây thất thu cho ngân sách nhà nước.

Để thực hiện chuyển đổi, các hộ kinh doanh thuộc diện bắt buộc phải đăng ký sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền với cơ quan thuế và hoàn tất trước ngày 30/5/2025. Đồng thời, theo Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị, chậm nhất trong năm 2026, hình thức thuế khoán sẽ chính thức bị xóa bỏ. Nghị quyết số 198/2025/QH15 của Quốc hội cũng xác định đây là một phần quan trọng trong chính sách phát triển kinh tế tư nhân, hướng đến một hệ thống thuế công bằng và minh bạch hơn.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng việc thay thế thuế khoán bằng phương pháp tính thuế mới có thể gây ra không ít trở ngại cho các hộ và cá nhân kinh doanh, đồng thời làm gia tăng chi phí tuân thủ pháp luật thuế.

Bà Nguyễn Thị Lành, 53 tuổi, chủ một quán bún riêu tại quận Bình Thạnh, TP.HCM cho biết bà gần như chưa từng dùng máy tính và cũng không ghi chép sổ sách kinh doanh hàng ngày. "Tôi bán hàng hơn hai mươi năm rồi, lời lãi tự tính trong đầu. Giờ bắt kê khai, cộng trừ hóa đơn, rồi máy tính tiền với phần mềm, tôi nghe mà chóng mặt", bà nói.

Với doanh thu khoảng ba đến bốn triệu đồng mỗi ngày, quán ăn của bà Lành đã vượt ngưỡng một tỷ đồng mỗi năm - mức bắt buộc phải sử dụng hóa đơn điện tử theo quy định mới. Tuy nhiên, bà cho biết hiện chưa có thiết bị nào đủ tiêu chuẩn, cũng không biết cách vận hành hệ thống hóa đơn điện tử. "Tôi chưa hình dung nổi cái máy POS là gì, nói gì tới phần mềm kết nối thuế. Mà thuê người làm thì thêm chi phí", bà chia sẻ.

Anh Lê Văn Tuấn, chủ một tiệm sửa xe ở quận Gò Vấp, cũng gặp tình cảnh tương tự. Trước đây, anh chỉ cần đóng thuế khoán theo giấy báo, ba tháng một lần. Giờ đây, khi phải tự tính thu nhập, ghi sổ, kê khai, anh sợ sai thì bị phạt, còn khai đúng thì mức thuế có thể tăng. Khó khăn lớn nhất đối với anh là không có kiến thức kế toán, cũng không quen sử dụng phần mềm công nghệ, trong khi rủi ro bị kiểm tra, truy thu luôn khiến anh cảm thấy bất an.

Nỗi lo của các hộ kinh doanh không chỉ đến từ yếu tố kỹ thuật mà còn từ sự thay đổi trong cách thức quản lý doanh thu. Trước đây, với thuế khoán, mức đóng cố định và ít biến động. Nay, hệ thống máy tính tiền và hóa đơn điện tử phản ánh chính xác doanh thu theo từng ngày, từng giao dịch, khiến nhiều hộ e ngại việc phải nộp thuế cao hơn. Chị Trần Minh Tuyết, chủ cửa hàng mỹ phẩm ở Cần Thơ, cho biết mức thuế khoán hiện tại của chị khoảng 6 triệu đồng mỗi quý. Nhưng nếu doanh thu bị ghi nhận đầy đủ, rất có thể số thuế thực nộp sẽ cao hơn nhiều, trong khi lợi nhuận lại không ổn định.

Chuyển đổi là tất yếu nhưng cần hỗ trợ phù hợp

Dưới góc độ chính sách, việc xóa bỏ thuế khoán được Bộ Tài chính và các chuyên gia đánh giá là đúng đắn và cần thiết để tạo môi trường kinh doanh minh bạch, bình đẳng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp. Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, chính sách đã được thí điểm ở một số địa phương và cho kết quả tích cực. Bộ đang hoàn thiện các điều kiện về công nghệ thông tin, hạ tầng và quy định pháp lý để triển khai rộng rãi trong thời gian tới.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng việc triển khai cần có lộ trình rõ ràng và sự hỗ trợ thiết thực. Ông Nguyễn Ngọc Tú, giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, cho rằng việc xóa bỏ thuế khoán sẽ giúp giảm thiểu tình trạng thất thu thuế, chống tiêu cực. Nhưng để đạt hiệu quả, cần triển khai theo từng giai đoạn, ưu tiên áp dụng trước với các ngành nghề như ăn uống, vận tải, bán thuốc, bán sữa... là những lĩnh vực có doanh thu cao và dễ kiểm soát. Đồng thời, hệ thống hóa đơn, chứng từ cần được thiết kế đơn giản, dễ tiếp cận để hộ kinh doanh không bị quá tải về quy trình, giấy tờ.

Ông Tú cũng nhấn mạnh rằng nếu không có giải pháp hỗ trợ kịp thời, nhiều hộ kinh doanh sẽ rơi vào tình trạng hoang mang, dẫn đến chây ỳ trong thực hiện hoặc mỗi nơi làm theo một kiểu. Điều này đi ngược lại với mục tiêu của chính sách và có thể tạo ra những hệ lụy không mong muốn trong quá trình chuyển đổi.

Trên thực tế, việc xóa bỏ thuế khoán là một bước tiến quan trọng trong cải cách hệ thống thuế. Nhưng để hộ kinh doanh nhỏ không bị bỏ lại phía sau, cơ quan quản lý cần đồng hành sát sao, cung cấp công cụ hỗ trợ phù hợp, và có các chương trình đào tạo để giúp họ làm quen với mô hình mới. Chỉ khi đó, quá trình chuyển đổi từ thuế khoán sang hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền mới thực sự hiệu quả và bền vững.