3 món nhất định phải có trên mâm cúng Tết Đoan Ngọ, giúp gia đạo an khang cả năm

Tết Đoan Ngọ (mùng 5 tháng 5 Âm lịch) năm nay rơi vào thứ Bảy (31/5/2025), dân gian còn gọi là Tết diệt sâu bọ là một trong những ngày lễ cổ truyền có ý nghĩa sâu sắc trong đời sống người Việt. Đây là dịp để thanh lọc cơ thể, xua đuổi tà khí, đồng thời bày tỏ lòng biết ơn tổ tiên, cầu cho gia đình mạnh khỏe, an lành, tài lộc đủ đầy.

Mâm cúng Tết Đoan Ngọ không chỉ mang giá trị ẩm thực mà còn là thông điệp tâm linh, phản ánh triết lý sống hài hòa với tự nhiên của người Việt. Dù cuộc sống hiện đại bận rộn, nhưng gia đình nào cũng nên chuẩn bị đầy đủ 3 món cúng truyền thống dưới đây để giữ trọn ý nghĩa ngày Tết.

Cơm rượu nếp: Món ăn “diệt sâu bọ”, thanh lọc cơ thể

Cơm rượu nếp là món không thể thiếu trong dịp Đoan Ngọ. Theo quan niệm dân gian, khi ăn cơm rượu vào buổi sáng sớm ngày 5/5 âm lịch, lợi khuẩn và men tự nhiên trong món ăn sẽ giúp tiêu diệt các loại ký sinh trùng, “sâu bọ” trong cơ thể, hỗ trợ tiêu hóa tốt hơn trong mùa hè oi bức.

Cách làm:

Gạo nếp ngon (nếp cái hoa vàng hoặc nếp cẩm) được ngâm mềm, đồ xôi chín, để nguội.

Men ngọt giã mịn, trộn đều với cơm nếp.

Đặt vào thố sành lót lá sen, ủ từ 2–3 ngày cho lên men tự nhiên.

Khi ăn có thể thêm chút đường tăng vị thanh dịu.

Không chỉ có tác dụng thanh lọc, cơm rượu nếp còn mang ý nghĩa cầu mong sức khỏe dồi dào cho cả năm.

Bánh gio: Biểu tượng của sự thanh khiết, giản dị

Bánh gio (hay bánh tro) là món bánh đặc trưng trong dịp này. Với vị thanh mát, dễ tiêu, bánh tượng trưng cho sự thanh khiết và hài hòa của con người với vạn vật.

Nguyên liệu:

Gạo nếp ngâm với nước tro trong nhiều giờ.

Gói bằng lá dong hoặc lá chít, buộc chặt.

Luộc khoảng 2–3 tiếng đến khi bánh trong mềm.

Ăn kèm với mật mía hoặc đường mía, vị ngọt nhẹ, mát lành.

Bánh gio trên mâm cúng Đoan Ngọ mang thông điệp giải nhiệt, thanh lọc tâm thân, góp phần hoàn thiện ý nghĩa ngày lễ.

Trái cây mùa hè: Dâng ngũ quả, cầu phúc lộc đủ đầy

Mâm cúng ngày Đoan Ngọ không thể thiếu trái cây mùa hè tươi ngon, tượng trưng cho sự sung túc, tròn đầy.

Các loại quả phổ biến: Mận, vải (theo tục “ăn quả chua để diệt sâu bọ”); Dưa hấu, xoài, thanh long, mít, chuối… Tùy từng vùng miền, gia chủ chọn các loại trái cây màu sắc tươi tắn, hình dáng đẹp để dâng lên tổ tiên, cầu mong gia đạo bình an, làm ăn thịnh vượng.

Ý nghĩa tâm linh và nét đẹp vùng miền

Tết Đoan Ngọ là dịp duy nhất trong năm mà theo dân gian, giờ Ngọ (12h trưa) là thời khắc dương khí mạnh nhất, cơ thể dễ dàng bài trừ độc tố. Việc ăn cơm rượu, bánh gio và trái cây vào sáng mùng 5 tháng 5 Âm lịch giúp cân bằng âm dương, hóa giải tà khí.

Đặc sắc vùng miền:

Miền Bắc: Cơm rượu nếp trắng, bánh gio, mận, vải; thêm các món mặn như thịt luộc, trứng vịt lộn.

Miền Trung: Bánh ú tro, chè kê, các món chè truyền thống.

Miền Nam: Cơm rượu nếp cẩm, chè trôi nước, đa dạng trái cây nhiệt đới.

Một số nơi còn giữ tập tục treo lá ngải cứu, bùa ngũ sắc hay đeo vòng chỉ đỏ cho trẻ nhỏ để trừ tà, bảo vệ sức khỏe.