Vực dậy sức sống cho những ngôi chợ truyền thống trong kỷ nguyên mua sắm hiện đại

Nguyên nhân khiến chợ truyền thống ngày càng vắng khách

Không khó để thấy không khí ở nhiều chợ truyền thống trở nên ngày càng lặng lẽ, thưa thớt bóng người mua. Cảnh ế ẩm kéo dài khiến không khí chợ ngày càng hiu hắt, mất đi sự nhộn nhịp từng có. Không ít chợ lớn như An Đông, Bình Tây hay Bà Rịa ghi nhận số lượng sạp đóng cửa hoặc ngừng kinh doanh gia tăng.

Theo bà Nguyễn Thị Thuỳ Dung, Trưởng ban Quản lý chợ Thị Nghè (quận Bình Thạnh), nguyên nhân lớn nhất khiến chợ ngày càng ít khách chính là tình hình kinh tế khó khăn, thu nhập giảm khiến người dân thắt chặt chi tiêu. Thay vì mua sắm thoải mái như trước, người tiêu dùng nay chỉ chọn những mặt hàng thiết yếu với số lượng hạn chế.

Bên cạnh đó, cơ sở vật chất của nhiều chợ xuống cấp, vệ sinh chưa đảm bảo, hàng hóa thiếu mẫu mã đa dạng, niêm yết giá chưa rõ ràng. Thêm vào đó, tình trạng buôn bán tự phát bên ngoài chợ khiến khách dừng chân ở vỉa hè thay vì phải vào bên trong.

Một rào cản khác là công nghệ. Thực tế cho thấy kinh doanh trực tuyến đang trở thành lựa chọn hàng đầu của người tiêu dùng, thế nhưng qua khảo sát cho thấy chưa tới 10% tiểu thương ở chợ truyền thống biết bán hàng online. Phần lớn họ là người cao tuổi, tâm lý ngại livestream, lo sợ bị lừa đảo khi thanh toán điện tử.

Ngoài ra, thói quen tiêu dùng thay đổi mạnh mẽ khi người dân ngày càng ưa chuộng sự tiện lợi, đa dạng và nhanh chóng. Trong khi đó, chợ truyền thống chưa thể theo kịp kỳ vọng này, đặc biệt ở các mặt hàng thời trang, mỹ phẩm, đồ gia dụng hay thực phẩm công nghiệp.

Sự cạnh tranh trực tiếp từ siêu thị, cửa hàng tiện lợi và sàn thương mại điện tử cũng gây ra không ít bất lợi cho chợ truyền thống. Các chuỗi bán lẻ hiện đại không chỉ đảm bảo vệ sinh, niêm yết giá rõ ràng mà còn mang đến dịch vụ giao hàng nhanh, khuyến mãi thường xuyên. So với đó, chợ truyền thống yếu thế rõ rệt về dịch vụ, cơ sở vật chất, thậm chí cả yếu tố vệ sinh môi trường.

Giải pháp vực dậy sức sống của chợ truyền thống

Không thể phủ nhận rằng chợ truyền thống vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống đô thị. Tuy nhiên, để tồn tại, chợ truyền thống cần tái cấu trúc theo hướng hiện đại. Ông Bùi Tá Hoàng Vũ, Giám đốc Sở Công Thương TP.HCM, cho biết: “Nếu được triển khai đồng bộ, cùng với tinh thần đổi mới của tiểu thương và sự hỗ trợ từ cộng đồng, chợ truyền thống hoàn toàn có thể trở thành không gian mua sắm hiện đại nhưng vẫn giữ trọn bản sắc văn hóa địa phương.”

Nhiều ý kiến cho rằng chợ không thể cạnh tranh trực diện với thương mại điện tử ở ngành hàng công nghiệp, thời trang hay mỹ phẩm, thay vào đó cần tái định vị vai trò chợ truyền thống.

Điểm mạnh lớn nhất của các chợ truyền thống chính là thực phẩm tươi sống, món ăn chế biến tại chỗ và đặc sản vùng miền. Đây có thể trở thành “át chủ bài” nếu các chợ xây dựng mô hình “food court dân dã”, nơi khách hàng vừa có thể ăn uống tại chỗ vừa mang về, đồng thời quảng bá văn hóa ẩm thực địa phương. Để tăng tính minh bạch, tiểu thương nên niêm yết giá rõ ràng, dán thông tin nguồn gốc sản phẩm, gắn QR code để khách truy xuất.

Ngoài ra, các chợ truyền thống cũng cần được quan tâm chỉnh trang sạch sẽ, văn minh, hướng đến không chỉ là nơi buôn bán mà còn là điểm đến du lịch. Những chợ có bề dày lịch sử như Bến Thành, Bình Tây, Tân Định… nếu được tôn tạo, phân khu rõ ràng, tiểu thương được đào tạo bài bản, tích hợp mã QR thuyết minh tự động, giới thiệu sản phẩm tiêu biểu sẽ trở thành không gian trải nghiệm văn hóa hấp dẫn với du khách quốc tế lẫn giới trẻ.

Bên cạnh đó, để thu hút giới trẻ, thế hệ khách hàng tiềm năng, chợ cần tổ chức các sự kiện sáng tạo như “Chợ món xưa món nay”, “Ngày hội ẩm thực ba miền”, hay các workshop gói bánh, muối dưa, chế biến món truyền thống... Khi chợ truyền thống trở thành nơi vừa mua sắm vừa trải nghiệm, nó sẽ níu chân được nhiều thế hệ, thay vì bị xem như mô hình lỗi thời.

Để giúp tiểu thương vượt qua giai đoạn khó khăn, theo bà Trần Như Quỳnh, Phó phòng Quản lý Thương mại Sở Công Thương TP.HCM, cơ quan quản lý đang triển khai nhiều đề án như “chợ trực tuyến”, “chuỗi thực phẩm an toàn”, “truy xuất nguồn gốc”. Song song, thành phố cũng xem xét chuyển đổi công năng những chợ hoạt động kém hiệu quả, đồng thời quy hoạch lại hệ thống chợ đầu mối và chợ truyền thống theo hướng hiện đại, kết nối với siêu thị và trung tâm thương mại.

Thực tế, dù gặp nhiều thách thức, nhưng với sự thay đổi linh hoạt – từ ứng dụng công nghệ, minh bạch nguồn hàng, cải thiện dịch vụ, kết hợp yếu tố trải nghiệm văn hóa, chợ truyền thống hoàn toàn có thể song hành cùng thương mại điện tử.

Giữ được chợ truyền thống chính là giữ lại ký ức, hơi thở và linh hồn đô thị, để mỗi khu chợ không chỉ là nơi trao đổi hàng hóa mà còn là không gian gắn kết cộng đồng, nơi thương khách tìm thấy cả văn hóa và đời sống Việt Nam giữa thời hội nhập.