Vì sao nhà xưa luôn trồng cây cau, làm bậc thềm? Câu trả lời ai nghe cũng thấm

Cây cau: Dáng thẳng làm người, tán thưa giữ nhà

Ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, xưa nay người ta trồng cau không phải chỉ để có trái ăn trầu. Hàng cau thẳng tắp trước sân là một phần “ngôn ngữ” của nếp nhà – vừa là nét đẹp thẩm mỹ, vừa là biểu tượng của lối sống thanh khiết, mực thước.

Thân cau thẳng đứng như dáng người ngay thẳng. Tán lá không rườm rà, không khuất lối vào nhà. Nhà có cau là nhà trọng sự giản đơn, không thích phô trương. Cây cau vươn cao mà không lấn người, là lời nhắc cho con cháu: sống sao cho chính trực, có chừng mực.

Quả cau không chỉ gắn với tục ăn trầu mà còn là vật phẩm trong lễ cưới, giỗ chạp, lễ Tết. Cau gắn bó với những khoảnh khắc quan trọng của đời người từ mừng đôi lứa nên duyên cho đến ngày giỗ tổ nhớ về cội nguồn. Một cây cau trước nhà vì thế cũng mang hàm ý nhà có nề có nếp, biết kính trên nhường dưới.

Bậc thềm: Ranh giới giữa trong và ngoài, bài học đầu tiên của lễ nghĩa

Bậc thềm nhà chi tiết tưởng chừng nhỏ trong kiến trúc nhưng trong nếp nhà Việt lại là biểu tượng của trật tự và chừng mực.

Nhà xưa không xây nền liền ra sân, mà làm bậc thềm rõ ràng, thấp thì tam cấp, cao thì ngũ cấp tượng trưng cho thiên, địa, nhân, cho sự tuần tự trong phép tắc làm người.

Trước khi bước qua thềm là phải dừng lại, chỉnh lại tà áo, chào hỏi gia chủ, rũ sạch bụi đường. Bậc thềm là khoảng đệm để chuyển mình từ chốn ngoài vào nơi trong, từ khách lạ thành khách quen. Qua thềm, con người cũng phải giữ tâm trong sạch, giữ lời ăn tiếng nói có chừng có mực.

Trẻ nhỏ ngày xưa không được nhảy qua thềm, không ngồi bạ trên thềm. Đó là bài học đầu tiên về biết trên biết dưới, biết nơi nào nên tôn trọng. Không gian nhà có trong có ngoài, có trên có dưới – tất cả bắt đầu từ bước chân qua bậc thềm.

Trong nếp nhà Việt, từ cây cau cho đến bậc thềm đều là biểu tượng lặng thầm của nếp sống thanh sạch, chừng mực.

Không gian sống kể chuyện nếp nhà

Hàng cau thẳng tắp dạy con người sống ngay thẳng, không rườm rà, không gian dối. Bậc thềm nhà dạy con người biết phân biệt chốn riêng – chốn chung, biết chừng mực trong lời ăn tiếng nói, biết giữ sự thanh sạch từ trong tâm ra ngoài hành động. Sống trong một ngôi nhà có hàng cau và bậc thềm, trẻ nhỏ lớn lên mỗi ngày.

Ngày nay, nhiều nhà xây kiểu hiện đại, nhà phố cao tầng nhưng ở các vùng quê, vẫn có những ngôi nhà giữ được hàng cau thẳng tắp trước sân, bậc thềm nhỏ dẫn vào hiên.

Không phải vì người ta không có điều kiện làm cổng cao, sân rộng, mà bởi họ hiểu: giữ nếp cũ cũng là giữ lấy nếp người. Nhà có thềm, có cau là nhà còn giữ lễ nghĩa.

Trong thời hiện đại, khi nhiều giá trị truyền thống dần phai nhạt, những hình ảnh như cây cau trước sân, bậc thềm trước hiên càng nhắc ta nhớ về một không gian sống mực thước, nơi mỗi bước chân, mỗi ánh nhìn đều có phép tắc và hàm dưỡng.