Lịch sử sáp nhập và phân chia tỉnh ở Việt Nam
Từ thời phong kiến đến nay, Việt Nam đã trải qua nhiều lần thay đổi địa giới hành chính, với các tỉnh bị chia tách hoặc theo từng giai đoạn lịch sử. Tuy nhiên, hai tỉnh Thanh Hóa và Thái Bình là những trường hợp đặc biệt, gần như không bị chia tách hay sáp nhập lớn trong suốt quá trình phát triển. Điều này phản ánh nhiều yếu tố lịch sử, địa lý và xã hội.
| Bản đồ vùng phía Bắc Việt Nam |
Từ cuối năm 1831, dưới triều vua Minh Mạng, hệ thống hành chính tỉnh chính thức được thiết lập với việc bỏ các dinh, trấn để thành lập 31 tỉnh trên toàn quốc. Đến năm 1832, danh sách các tỉnh được xác định rõ ràng, với Bắc Kỳ có 13 tỉnh, Trung Kỳ 11 tỉnh và Nam Kỳ 6 tỉnh. Hệ thống này đặt nền móng cho cơ cấu hành chính sau này của Việt Nam.
Trong gần hai thế kỷ sau đó, lãnh thổ hành chính Việt Nam tiếp tục có nhiều thay đổi, đặc biệt là sau năm 1976 khi cả nước có 38 tỉnh thành. Qua nhiều đợt điều chỉnh, đến năm 2004, hệ thống hành chính ổn định với 63 tỉnh, thành phố như hiện nay.
Thanh Hóa - Vùng đất ít thay đổi về địa giới
Thanh Hóa là một trong những tỉnh hiếm hoi có sự ổn định về mặt địa giới. Ngược dòng lịch sử, từ thời đại đồ đồng, vùng đất này đã có sự sinh sống của nhiều bộ lạc nguyên thủy. Theo tài liệu của UBND tỉnh Thanh Hóa, vào năm 1397, vua Trần Thuận Tông đặt tên Trấn Thanh Đô, tương đương với khu vực Thanh Hóa ngày nay.
| Thanh Hóa là 1 tỉnh có dân số đông và kinh tế phát triển |
Trải qua nhiều triều đại, địa giới Thanh Hóa có một số thay đổi nhỏ. Đến năm Minh Mệnh thứ 12 (1831), nội trấn Thanh Hoa chính thức trở thành tỉnh Thanh Hoa, còn ngoại trấn Thanh Hoa được tách ra thành tỉnh Ninh Bình. Đến năm 1843, vua Thiệu Trị đổi tên Thanh Hoa thành Thanh Hóa, duy trì đến ngày nay.
Trong thời kỳ hiện đại, Thanh Hóa vẫn giữ vững địa giới mà không trải qua các cuộc chia tách hay sáp nhập lớn. Theo Nghị quyết số 1238/NQ-UBTVQH của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính giai đoạn 2023-2025, Thanh Hóa hiện có 26 đơn vị hành chính cấp huyện, gồm 22 huyện, 2 thị xã và 2 thành phố (Thanh Hóa và Sầm Sơn).
Với diện tích 11.129,5 km², Thanh Hóa là tỉnh có diện tích lớn thứ 5 cả nước, chỉ sau Nghệ An, Gia Lai, Sơn La và Đắk Lắk.
Thái Bình - Tỉnh đồng bằng không bị chia tách
So với Thanh Hóa, lịch sử hành chính của Thái Bình có phần ngắn hơn, nhưng cũng rất ổn định. Ngày 21/3/1890, toàn quyền Pháp ra nghị định thành lập tỉnh Thái Bình, gồm 10 huyện. Đến năm 1894, hai huyện Hưng Nhân và Duyên Hà được nhập vào Thái Bình, hoàn chỉnh địa giới tỉnh.
| Thái Bình tuy có diện tích nhỏ nhưng dân số khá đông |
Đến năm 1946, Hội đồng Nhân dân tỉnh quyết định bỏ đơn vị tổng, đổi phủ thành huyện. Từ đó, Thái Bình có 12 huyện và một thị xã. Vào các năm 1969, 1982 và 1986, một số huyện được hợp nhất, giảm số lượng xuống còn 7 huyện và một thành phố như ngày nay.
Thái Bình có đặc điểm địa lý đặc biệt khi được bao bọc bởi ba dòng sông lớn và giáp biển. Đây là tỉnh có diện tích tương đối nhỏ, chỉ 1.586,3 km², nhưng có dân số trên 1,86 triệu người. Sự ổn định địa giới giúp Thái Bình duy trì cấu trúc hành chính ít biến động so với nhiều tỉnh khác.
Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn thay đổi hành chính, với việc sáp nhập và chia tách các tỉnh nhằm phù hợp với tình hình kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, Thanh Hóa và Thái Bình là hai trường hợp đặc biệt hiếm hoi khi hầu như không bị chia tách hay sáp nhập lớn qua các thời kỳ. Điều này phản ánh đặc thù lịch sử, địa lý và dân cư của hai tỉnh này trong suốt quá trình phát triển của đất nước.
Tuấn Anh