Trốn đóng bảo hiểm xã hội có thể bị xử lý hình sự, doanh nghiệp cần đặc biệt lưu ý

Làm rõ khái niệm “chậm đóng” và “trốn đóng”

Một điểm mới đáng chú ý của Luật BHXH 2024 là lần đầu tiên quy định cụ thể hai hành vi vi phạm: chậm đóng và trốn đóng BHXH. Theo đó, doanh nghiệp bị xem là chậm đóng nếu không nộp hoặc nộp chưa đủ BHXH, bảo hiểm thất nghiệp trong thời hạn quy định hoặc không đăng ký đủ số lao động bắt buộc tham gia BHXH trong vòng 60 ngày.

Trốn đóng là hành vi cố tình không thực hiện nghĩa vụ BHXH sau thời hạn 60 ngày kể từ ngày phát sinh trách nhiệm, dù đã bị nhắc nhở. Các hình thức phổ biến gồm: không đăng ký lao động, khai báo sai mức lương hoặc không nộp tiền dù đã đăng ký tham gia.

Tăng quyền giám sát và xử lý cho cơ quan BHXH

Luật mới quy định rõ trách nhiệm của cơ quan BHXH trong việc phát hiện, đôn đốc, công khai danh sách các đơn vị nợ, chậm đóng hoặc trốn đóng BHXH. Thông tin vi phạm sẽ được đăng tải công khai trên cổng thông tin điện tử, đồng thời chuyển tới các cơ quan chức năng có thẩm quyền để xử lý theo quy định.

Cơ quan BHXH cũng được trao thẩm quyền thanh tra chuyên ngành đối với hành vi đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, cho phép phát hiện sớm và xử lý kịp thời các vi phạm, giảm tình trạng nợ đọng kéo dài.

Vai trò của tổ chức công đoàn được mở rộng

Luật BHXH 2024 tăng cường vai trò của tổ chức công đoàn trong giám sát việc thực thi chính sách bảo hiểm xã hội. Công đoàn có quyền kiến nghị xử lý vi phạm và đặc biệt có thể khởi kiện doanh nghiệp vi phạm ra tòa án, kể cả khi không có yêu cầu khởi kiện từ phía người lao động.

Trách nhiệm bồi thường và chế tài hình sự

Nếu doanh nghiệp không đóng hoặc trốn đóng BHXH khiến người lao động mất quyền lợi (không được hưởng thai sản, hưu trí, tử tuất…), họ buộc phải bồi thường thiệt hại theo Bộ luật Dân sự. Ngoài ra, trong các trường hợp nghiêm trọng, hành vi vi phạm có thể bị xử lý hình sự theo Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015.

Cụ thể, doanh nghiệp hoặc người quản lý có thể bị:

• Phạt tiền từ 50 triệu đến 1 tỷ đồng;
• Cải tạo không giam giữ đến 1 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm;
• Cấm hành nghề hoặc đảm nhiệm chức vụ từ 1 đến 5 năm;
• Pháp nhân thương mại có thể bị phạt tới 3 tỷ đồng.

Luật mới yêu cầu cơ quan BHXH định kỳ cập nhật, công khai dữ liệu về tình trạng đóng BHXH trên hệ thống dữ liệu quốc gia. Người lao động có thể tra cứu thông tin để kịp thời phát hiện sai lệch, chủ động bảo vệ quyền lợi của mình.