Petrovietnam và tham vọng mảng điện (Bài cuối): Tái khởi động điện hạt nhân - Petrovietnam gánh trọng trách quốc gia

Trọng trách lớn

Sau gần một thập kỷ tạm dừng, điện hạt nhân đang trở lại bản đồ năng lượng Việt Nam. Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh được Chính phủ phê duyệt giữa tháng 4/2025, giai đoạn 2030–2035, hai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 sẽ được đưa vào vận hành với tổng công suất dự kiến từ 4.000 đến 6.400 MW. Giai đoạn sau năm 2035 đến năm 2050, hệ thống cần bổ sung khoảng 8.000 MW nguồn điện hạt nhân để đảm bảo cung ứng điện nền ổn định, đồng thời có thể tăng lên theo nhu cầu.

Đây là thay đổi đáng chú ý trong chiến lược dài hạn của Việt Nam, diễn ra trong bối cảnh quốc tế đang có xu hướng xem xét lại vai trò của điện hạt nhân như một giải pháp trung hòa carbon và đảm bảo an ninh năng lượng. Tại Việt Nam, một loạt nghị quyết và chỉ thị đã được ban hành để làm rõ khung chính sách, trong đó có Nghị quyết số 174/2024/QH15, Nghị quyết số 189/2025/QH15 và Chỉ thị số 01/CT-TTg ngày 03/01/2025 của Thủ tướng Chính phủ.

Petrovietnam được Chính phủ tin tưởng giao làm chủ đầu tư Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2. Bên cạnh nhà máy, Petrovietnam còn triển khai 3 dự án thành phần khác: hạ tầng kỹ thuật phục vụ thi công, khu chuyên gia và điều hành, và trung tâm quan hệ công chúng. Việc đào tạo nguồn nhân lực cũng được đặt ra như một nhiệm vụ song hành để phục vụ cho giai đoạn xây dựng và vận hành.

So với thời điểm Việt Nam dự kiến xây dựng nhà máy điện hạt nhân hơn một thập kỷ trước, bối cảnh hiện tại đã có nhiều thay đổi. Việc giao cho doanh nghiệp trong nước làm chủ đầu tư là điều chưa từng có trong các dự án hạt nhân trước đây. Petrovietnam – với vai trò là một tập đoàn năng lượng tích hợp – hiện có kinh nghiệm trong khai thác, sản xuất điện từ khí, thủy điện, điện gió và dịch vụ kỹ thuật ngoài khơi. Tuy vậy, điện hạt nhân là một lĩnh vực hoàn toàn khác biệt, yêu cầu hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn và quản trị rủi ro ở cấp độ cao hơn.

“

Điện hạt nhân là nhiệm vụ chiến lược của Tập đoàn, không được bàn lùi dù khó khăn, thách thức rất lớn. Công tác chuẩn bị phải được thực hiện bài bản, đúng tiến độ, với yêu cầu cao về chất lượng và an toàn.

Chủ tịch HĐTV Petrovietnam Lê Mạnh Hùng

Theo giới phân tích, việc trao quyền cho Petrovietnam thể hiện chủ trương tận dụng nguồn lực nội tại, hạn chế phụ thuộc vào các liên danh nước ngoài. Khung pháp lý phù hợp, năng lực triển khai thực tế và khả năng huy động vốn dài hạn sẽ là những yếu tố để dự án thành công.

Điện hạt nhân - mảnh ghép chiến lược của hệ sinh thái điện Petrovietnam

Điện hạt nhân được xem là một trong những giải pháp nền tảng để Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Trong Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, điện hạt nhân không chỉ được xác định về công suất mà còn là yếu tố hỗ trợ cân bằng hệ thống khi tỷ trọng năng lượng tái tạo tăng nhanh.

Việc ưu tiên phát triển điện hạt nhân cũng liên quan đến lộ trình hạn chế nhiệt điện than. Theo quy hoạch, Việt Nam sẽ không bổ sung dự án mới sử dụng than sau năm 2030. Các nhà máy đã vận hành trên 40 năm sẽ bị dừng nếu không thể chuyển đổi nhiên liệu. Với điện khí, xu hướng chuyển đổi sang sử dụng LNG và hydrogen được đề cập rõ ràng, song vẫn còn phụ thuộc vào chi phí công nghệ và năng lực nhập khẩu.

Trong bối cảnh này, điện hạt nhân là một trong số ít nguồn điện có thể cung cấp sản lượng lớn, ổn định, không phát thải CO2 trong quá trình vận hành. Tuy vậy, bài toán đầu tư lớn, thời gian triển khai kéo dài và yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn, xử lý chất thải phóng xạ... khiến đây là lựa chọn không đơn giản.

Việc Petrovietnam tham gia đầu tư điện hạt nhân có thể xem là bước mở rộng phạm vi hoạt động trong chuỗi giá trị năng lượng. Trước đó, tập đoàn này đã hình thành hệ sinh thái từ điện khí (Nhơn Trạch 1, 2), thủy điện (Hủa Na, ĐăkĐrinh), điện gió ngoài khơi (thông qua PTSC), dịch vụ bảo trì kỹ thuật (PV Power Services) và cơ sở hạ tầng LNG.

Với điện hạt nhân, Petrovietnam cần thiết lập thêm các cấu phần mới như hệ thống đào tạo chuyên sâu, quy trình quản trị tuân thủ chuẩn quốc tế và mạng lưới đối tác công nghệ. Việc hình thành trung tâm quan hệ công chúng về điện hạt nhân – một điểm mới so với các dự án trước đây – cho thấy chủ trương minh bạch hóa thông tin, tăng cường tiếp cận dư luận nhằm thúc đẩy đồng thuận xã hội đối với lĩnh vực còn nhiều băn khoăn.

Chuyên gia kinh tế, PGS.TS Ngô Trí Long cho rằng, điện hạt nhân là một giải pháp khả thi trong bối cảnh nhu cầu điện tăng mạnh và xu hướng năng lượng sạch trở thành tất yếu. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, Việt Nam sẽ phải vượt qua nhiều thách thức then chốt.

Trước hết là bài toán nhân lực – cần đào tạo đội ngũ kỹ sư, chuyên gia và nhà quản lý có trình độ cao để vận hành, kiểm soát và duy trì hệ thống điện hạt nhân an toàn, ổn định. Tiếp đó là vấn đề quản lý chất thải phóng xạ – đòi hỏi hệ thống giám sát và xử lý khắt khe nhằm đảm bảo an toàn cho môi trường và cộng đồng. Quan trọng không kém là khung chính sách – từ giá điện hợp lý đến cơ chế thu hút đầu tư tư nhân, cả trong và ngoài nước.

Một số chuyên gia cũng lưu ý đến các yếu tố đi kèm như hạ tầng kỹ thuật tại địa phương, năng lực hỗ trợ của hệ thống điện lưới quốc gia và yêu cầu về nguồn vốn đầu tư lên tới hàng tỷ USD. Những vấn đề này sẽ cần được giải quyết trong giai đoạn chuẩn bị nếu muốn đảm bảo tiến độ và hiệu quả dự án.

Tái khởi động điện hạt nhân không phải là quyết định ngẫu nhiên, mà là kết quả của quá trình cân nhắc kéo dài qua nhiều thế hệ chính sách năng lượng. Việc lựa chọn Petrovietnam làm chủ đầu tư Nhà máy Ninh Thuận 2 có thể xem là một bước thử thách năng lực nội tại của doanh nghiệp trong nước trong các dự án công nghệ cao, yêu cầu nghiêm ngặt.

Tính đến nay, Việt Nam là quốc gia Đông Nam Á đầu tiên chính thức đưa trở lại mục tiêu phát triển điện hạt nhân trong quy hoạch năng lượng. Trong bối cảnh quốc tế đang tái định vị điện hạt nhân như một giải pháp cho khủng hoảng năng lượng – môi trường, dự án Ninh Thuận có thể trở thành một phép thử quan trọng.

Từ góc nhìn hệ thống, việc bổ sung điện hạt nhân sẽ giúp làm đầy các mảnh ghép còn thiếu trong chuyển dịch năng lượng quốc gia – nơi mà Petrovietnam không chỉ tham gia với tư cách nhà đầu tư, mà còn giữ vai trò tổ chức tích hợp. Dù vậy, hiệu quả của phương án này sẽ cần thời gian để đánh giá.

Khép lại tuyến bài “Tham vọng mảng điện của Petrovietnam”, có thể thấy rõ một hành trình mở rộng quy mô, nâng cao năng lực và định hình vai trò chiến lược của tập đoàn năng lượng quốc gia trong bức tranh chuyển dịch năng lượng. Từ điện khí truyền thống, thủy điện vùng sâu, điện gió ngoài khơi cho đến điện hạt nhân – lĩnh vực ở đỉnh cao công nghệ, Petrovietnam đã dần tạo lập hệ sinh thái điện đa tầng, đa nguồn và có tính bổ trợ lẫn nhau.

Mỗi dự án không đơn thuần là công trình kỹ thuật, mà còn là bước thử nghiệm năng lực tổ chức, tài chính và quản trị ở tầm quốc gia. Nếu quá khứ là câu chuyện của khai thác dầu khí và an ninh năng lượng sơ cấp, thì tương lai – với mảng điện – sẽ là cuộc chơi của tích hợp, bền vững và chủ quyền công nghệ.