Nơi "Đại ngàn ngựa trắng" miền Trung từng có 139 biệt thự cổ cho người Pháp và quan lại Việt: Gần thế kỷ qua vẫn chìm trong sương núi
“Đại ngàn ngựa trắng” miền Trung từng có 139 biệt thự cổ dành cho giới Pháp và quan lại, gần thế kỷ qua vẫn ẩn mình trong sương núi mờ ảo, đầy bí ẩn.
Từ đỉnh nghỉ mát của giới thượng lưu đến khu bảo tồn xanh
Chỉ cách TP Huế khoảng 40 km, Vườn quốc gia Bạch Mã là một trong những vùng rừng nguyên sinh hiếm hoi ở Việt Nam, nơi hệ sinh thái kéo dài từ biển Đông đến biên giới Việt – Lào. Không chỉ là kho báu về đa dạng sinh học, Bạch Mã còn ẩn chứa những dấu tích văn hóa – lịch sử đặc biệt: những biệt thự Pháp cổ một thời từng là điểm nghỉ mát của giới thượng lưu.
Lịch sử ghi lại, từ năm 1925, người Pháp đã có ý định quy hoạch nơi này thành khu nghỉ dưỡng đẳng cấp, tương tự như Sa Pa, Đà Lạt, Tam Đảo. Đến năm 1932, kỹ sư Raoul Desmarest chính thức khám phá ra đỉnh núi Bạch Mã cao 1.400m, khí hậu mát mẻ quanh năm (trung bình 20°C), thích hợp cho nghỉ dưỡng.
Sau nhiều cuộc khảo sát, đến năm 1936, hơn 300 ha rừng được quy hoạch, và 139 ngôi biệt thự đã được xây dựng trên đỉnh Bạch Mã. Những ngôi biệt thự này, cùng với Vọng Hải Đài – đài ngắm cảnh nổi tiếng, đã từng đưa Bạch Mã trở thành một trong bảy khu nghỉ mát cao cấp nhất Đông Dương lúc bấy giờ.
Dấu tích biệt thự Pháp giữa đại ngàn
Những ngôi biệt thự Bạch Mã chủ yếu được xây bằng gỗ, đá, mang kiến trúc Pháp cổ: hai tầng, hành lang rộng, cửa sổ lớn nhìn ra biển mây. Các chủ nhân là quan lại, sĩ quan Pháp, giới quý tộc nhà Nguyễn và thương gia giàu có. Không gian khi ấy từng rất sầm uất với các tiện ích như bưu điện, nhà dòng, trại hướng đạo, cùng các thắng cảnh thiên nhiên như thác Đỗ Quyên, thác Bạc, suối Hoàng Yến, Ngũ Hồ...
Tuy nhiên, biến cố năm 1945, khi quân Nhật chiếm đóng và biến Bạch Mã thành căn cứ quân sự, đã khiến toàn bộ khu nghỉ dưỡng bị bỏ hoang. Rừng già dần phủ lấp lối đi, nhiều biệt thự trở thành phế tích, số còn lại lặng lẽ trầm mặc giữa thiên nhiên.
Ngày nay, khi băng qua những con đường dốc giữa rừng mây mù, du khách vẫn bắt gặp các biệt thự cổ như Đỗ Quyên, Kim Giao, Bảo An, Cẩm Tú... Một số căn đã được trùng tu phục vụ du lịch, nhưng phần lớn vẫn chìm trong cỏ dại, rêu phong.
Hành trình “đánh thức” di sản
Nhận thức giá trị đặc biệt của Bạch Mã, từ năm 2014, tỉnh Thừa Thiên – Huế đã lập quy hoạch tổng thể Khu du lịch sinh thái – tâm linh – nghỉ dưỡng Bạch Mã với diện tích 300 ha, vốn đầu tư dự kiến 1.500 tỷ đồng. Dự án gồm 6 phân khu: làng trung tâm, làng di sản, làng đỉnh núi, khu dịch vụ, khu tâm linh, thung lũng thác nước. Một hệ thống cáp treo cũng được lên phương án, giúp du khách dễ dàng tiếp cận các phân khu, đặc biệt là khu vực thác Đỗ Quyên – ngọn thác cao gần 300m, thuộc diện cao nhất Đông Nam Á.
Dù có những nỗ lực phục hồi, hiện nay mới chỉ có vài biệt thự được đưa vào khai thác du lịch theo mùa. Phần lớn các biệt thự vẫn cần được trùng tu bài bản, vừa giữ gìn giá trị di sản, vừa phù hợp với định hướng phát triển du lịch bền vững.
Theo Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên – Huế, việc khôi phục 139 biệt thự Pháp phải dựa trên nguyên tắc bảo tồn – tôn trọng – bền vững. Không thể phục dựng một cách tùy tiện, mà cần giữ nguyên hồn cốt kiến trúc, cảnh quan để du khách khi tới Bạch Mã không chỉ khám phá thiên nhiên mà còn cảm nhận hơi thở lịch sử nơi đây.
Hiện tại, bên cạnh những ngôi biệt thự cổ, Vườn quốc gia Bạch Mã vẫn là kho tàng sinh học quý hiếm, nơi sinh sống của hàng ngàn loài động, thực vật, trong đó có nhiều loài đặc hữu. Những con suối trong lành, thác nước hùng vĩ, những con đường mòn xuyên rừng phủ đầy sương mù... khiến nơi đây trở thành một trong những điểm đến sinh thái – văn hóa – nghỉ dưỡng độc đáo nhất miền Trung.
Bạch Mã đang chờ ngày được “đánh thức” hoàn toàn, để những ngôi biệt thự Pháp cổ không còn chìm trong rừng sâu, mà sẽ là điểm nhấn quyến rũ giữa đại ngàn, nơi du khách có thể trải nghiệm một không gian giao hòa giữa thiên nhiên và lịch sử.