Người hút thuốc sẽ phải chi thêm 15.000 đồng mỗi bao nếu đề xuất áp thuế này được thông qua

Ngày 3/6 tại Hà Nội, Hội thảo “Thuế thuốc lá và Phát triển bền vững” do Cục Báo chí phối hợp với Tổ chức HealthBridge Việt Nam tổ chức đã cung cấp nhiều thông tin quan trọng xoay quanh tác hại của thuốc lá và vai trò của chính sách thuế trong việc kiểm soát tiêu dùng sản phẩm này.

Thống kê cho thấy, mỗi năm thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người trên toàn cầu, trong đó có tới 1,3 triệu trường hợp tử vong do hút thuốc thụ động. Tại Việt Nam, số người chết do thuốc lá mỗi năm vượt mốc 100.000 người, gây thiệt hại kinh tế lên tới 108.000 tỷ đồng, tương đương 1,1% GDP quốc gia.

Mặc dù tỷ lệ hút thuốc ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm từ 47,4% (năm 2010) xuống 41,1% (năm 2021), song mức giảm này vẫn còn hạn chế. Việt Nam hiện thuộc nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc cao nhất thế giới và đứng thứ ba trong khu vực ASEAN.

Nguyên nhân chính là giá thuốc lá tại Việt Nam vẫn quá thấp, do tỷ lệ thuế trên giá bán lẻ thuốc lá chỉ chiếm khoảng 36%, thấp hơn rất nhiều so với mức khuyến nghị tối thiểu 75% của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Ngân hàng Thế giới. Mức thuế thấp khiến thuốc lá dễ tiếp cận ngay cả với nhóm dân cư chưa có thu nhập như trẻ em.

Trước thực trạng này, WHO và các chuyên gia đã đưa ra khuyến nghị: Việt Nam cần áp dụng hệ thống thuế hỗn hợp, gồm thuế theo tỷ lệ và thuế tuyệt đối. Theo đó, mức thuế tuyệt đối nên khởi điểm ở mức 5.000 đồng/bao vào năm 2026 và tăng dần lên 15.000 đồng/bao vào năm 2030.

Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) bà Đinh Thị Thu Thủy nhấn mạnh, việc tăng thuế thuốc lá là hoàn toàn phù hợp với chủ trương của Đảng và Nhà nước. Việc điều chỉnh thuế với lộ trình rõ ràng sẽ vừa giúp giảm tỷ lệ sử dụng thuốc lá, vừa đảm bảo nguồn thu ổn định cho ngân sách.

Theo WHO, nếu thực hiện đúng lộ trình, chính sách thuế thuốc lá có thể giúp giảm đáng kể số người hút thuốc, ước tính giảm 696.000 người vào năm 2030 so với 2020. Đồng thời, nguồn thu thuế có thể tăng thêm khoảng 29.000 tỷ đồng, tạo điều kiện đầu tư cho các lĩnh vực phát triển bền vững như y tế, giáo dục và hạ tầng.

Chuyên gia kinh tế Đào Thế Sơn phân tích thêm, hàng năm, việc sử dụng thuốc lá làm mất hơn 21,8 triệu giờ lao động tại Việt Nam, trong đó chủ yếu do người bệnh nghỉ việc hoặc người thân phải chăm sóc. Việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt sẽ góp phần nâng cao năng suất lao động, đồng thời giảm chi phí y tế và tổn thất kinh tế do bệnh tật gây ra.

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, chuyên gia phòng chống tác hại thuốc lá của WHO, nhận định: “Tăng thuế thuốc lá là giải pháp đôi bên cùng có lợi, vừa giảm gánh nặng y tế, vừa tăng nguồn thu ngân sách. Việt Nam cần mạnh dạn thực hiện chính sách thuế ở mức cao, ít nhất là 5.000 đồng/bao vào năm 2026, và đạt 15.000 đồng vào năm 2030”.

Các chuyên gia đều đồng thuận rằng, thuế thuốc lá không chỉ là công cụ tài khóa hiệu quả mà còn là giải pháp bền vững để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm thiểu tỷ lệ tử vong và tổn thất kinh tế do thuốc lá gây ra. Trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực hướng tới mục tiêu phát triển bền vững, chính sách thuế đối với thuốc lá cần được xem là ưu tiên cấp thiết.