Ngưng trồng lúa vì lỗ, Nông dân Gia Lai tìm được "chìa khóa vàng" từ thứ nhỏ bé, mỗi héc ta cho lợi nhuận đến cả trăm triệu

Khi đất lúa kém hiệu quả được thay bằng cây trồng chịu hạn

Biến đổi khí hậu khiến nguồn nước khan hiếm, nhiều vùng trồng lúa nước tại huyện Ia Pa (Gia Lai) đang mất dần khả năng sinh lời. Trong bối cảnh đó, mô hình chuyển đổi đất trồng lúa kém hiệu quả sang trồng đậu phộng do Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện phối hợp với UBND xã Ia Trốk triển khai từ tháng 1/2025 đã mở ra hướng đi mới cho người nông dân địa phương.

Trên diện tích 7 ha, 7 hộ dân tại buôn Plei Rngol được hỗ trợ giống, vật tư, kỹ thuật trồng đậu phộng và hệ thống tưới béc phun. Tổng kinh phí triển khai mô hình hơn 204 triệu đồng từ nguồn vốn sự nghiệp kinh tế, trong đó người dân đóng góp công lao động và thiết bị tưới. Chỉ sau gần 4 tháng, kết quả đạt được đã vượt xa kỳ vọng.

Gia đình bà Hoàng Thị Xuân Lâu – một trong những hộ tham gia mô hình đã thu được 8 tấn đậu phộng tươi từ 8 sào đất. Với giá bán 17.000 đồng/kg, bà Lâu lãi gần 80 triệu đồng sau khi trừ chi phí. “Trước đây tôi trồng lúa, mì, bắp nhưng không ăn thua. Giờ chuyển sang đậu phộng, dễ trồng, nhanh thu hoạch, ít sâu bệnh, phù hợp với đất cát pha. Tôi rất bất ngờ và đã quyết định tăng diện tích lên gấp đôi cho vụ tới,” bà chia sẻ.

Ông Đặng Đức Hoàng - người tham gia mô hình với 1,7 ha cũng phấn khởi không kém. Theo ông, đậu phộng vốn không xa lạ với nông dân địa phương, nhưng trước đây do thiếu kỹ thuật và giống chất lượng nên hiệu quả thấp. Nhờ được hướng dẫn sử dụng máy gieo hạt, lắp đặt tưới tiết kiệm và chăm sóc đúng quy trình, vụ này năng suất đã đạt 10 tấn/ha, cho lợi nhuận 100 triệu đồng – gấp 3 lần trồng lúa.

Không chỉ tăng năng suất, đậu phộng còn giúp cải tạo đất nhờ bộ rễ có khả năng cố định đạm và để lại lượng mùn hữu ích sau thu hoạch. Phần thân, lá được tận dụng làm thức ăn cho bò, dê, giúp nông dân tối ưu hóa giá trị cây trồng và giảm chi phí chăn nuôi.

Kết quả ba mặt: Kinh tế – xã hội – môi trường

Theo ông Rcom Dzuy – Phó Chủ tịch UBND xã Ia Trốk, phương pháp canh tác truyền thống lâu nay khiến đất bạc màu, cây trồng dễ sâu bệnh, hiệu quả thấp. Mô hình mới đã giúp người dân biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất, giảm chi phí đầu tư và tiết kiệm nước tưới. Đây không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là bước cải thiện tư duy sản xuất của nông dân vùng sâu vùng xa.

Trung tâm Dịch vụ nông nghiệp huyện Ia Pa đánh giá mô hình đạt hiệu quả rõ rệt trên cả ba mặt: kinh tế, xã hội và môi trường. Với năng suất trung bình 8–10 tấn/ha, giá bán dao động từ 16.000–17.000 đồng/kg, nông dân có thể lãi 80–100 triệu đồng/ha cao gấp 2–3 lần so với cây trồng truyền thống.

Phó Giám đốc Trung tâm – ông Phạm Văn Hoàng cho biết, mỗi năm huyện Ia Pa thực hiện chuyển đổi khoảng 3.000 ha cây trồng kém hiệu quả sang các loại cây khác như khoai lang, thuốc lá, dưa hấu… Trong đó, đậu phộng đang nổi lên là lựa chọn phù hợp ở vùng đất pha cát, nơi thiếu nước tưới và cần mô hình dễ nhân rộng. Quan trọng hơn cả, mô hình đã góp phần nâng cao trình độ canh tác, giúp nông dân tiếp cận công nghệ từ khâu làm đất đến xuống giống, chăm sóc.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ nét, chuyển đổi cơ cấu cây trồng không còn là xu hướng mà là yêu cầu tất yếu. Mô hình trồng đậu phộng tại Ia Trốk là minh chứng rõ ràng rằng: nếu được hỗ trợ đúng cách, người nông dân có thể tự tạo ra thay đổi bền vững trên mảnh đất của mình.