Ngành sở hữu 3 triệu lao động đứng trước bài toán giữ người hay đầu tư công nghệ

Đơn hàng hồi phục, lao động tăng nhanh

Nửa đầu năm 2025, nhiều doanh nghiệp dệt may trong nước đồng loạt gia tăng tuyển dụng nhằm đáp ứng đơn hàng xuất khẩu đang phục hồi.

Thống kê cho thấy, trong 18 doanh nghiệp được khảo sát, có 9 đơn vị tăng số lượng lao động so với đầu năm. Nổi bật là TNG, bổ sung thêm 641 nhân sự, nâng tổng quy mô lên 19.693 người tính đến cuối tháng 6. Công ty đặt mục tiêu mở thêm 10 chuyền may, tập trung vào các đơn hàng kỹ thuật cao để nâng biên lợi nhuận.

May Sông Hồng cũng tuyển mới hơn 260 lao động, đưa tổng số lên 11.644 người sau 6 tháng. Hòa Thọ và Dệt may Huế tăng hàng trăm nhân sự để đáp ứng lịch giao hàng gấp từ thị trường Mỹ, trong khi Sài Gòn 3 Group bổ sung 285 người, nâng tổng số lao động lên gần 3.000.

Việc mở rộng nhân sự khiến chi phí nhân công tại nhiều doanh nghiệp tăng vọt. Dệt may Nha Trang ghi nhận chi phí nhân công tăng tới 217% so với cùng kỳ, đạt xấp xỉ 190 tỷ đồng dù chỉ thêm 28 lao động. Đây là trường hợp đặc biệt khi mức thu nhập bình quân đạt gần 35 triệu đồng/người/tháng.

Trong nhóm khảo sát, có tới 13 doanh nghiệp tăng chi phí nhân công ở mức “hai chữ số”. Điển hình, SGI tăng 34%, May Sông Hồng tăng 31%, TNG và Hòa Thọ cùng tăng 22%, GIL tăng 20%. Xét về giá trị tuyệt đối, TNG và MSH dẫn đầu, lần lượt chi 1.300 tỷ đồng và 1.165 tỷ đồng trong nửa đầu năm, với thu nhập bình quân nhân viên dao động 15 – 17 triệu đồng/tháng.

Điểm đáng chú ý là một số doanh nghiệp lại ghi nhận số lao động giảm nhưng chi phí nhân công vẫn tăng. Sợi Phú Bài giảm 120 người xuống còn 1.719 lao động, song chi phí nhân công vẫn tăng 41%, lên mức 29 tỷ đồng. Công ty mẹ MNB cắt giảm 101 nhân sự nhưng chi phí vẫn tăng 18%, TCM giảm 76 người nhưng chi phí tăng 11%, còn May Bình Dương giảm 68 người nhưng chi phí tăng 7%.

Một số đơn vị thu hẹp quy mô sâu hơn. Garmex (GMC) từng có 4.000 nhân viên trong giai đoạn cao điểm nay chỉ còn 29 lao động sau khi ngừng sản xuất từ tháng 5/2023 do thiếu đơn hàng. Chi phí nhân công của GMC giảm 12% sau 6 tháng, dù thực tế số lao động giảm không đáng kể trong giai đoạn này. Hanosimex (HSM) cắt giảm 30% chi phí, còn 101 tỷ đồng, trong nỗ lực tối ưu hoạt động trước bối cảnh khó khăn kéo dài.

Xu hướng trái ngược này cho thấy biến động trong cơ cấu chi trả lương thưởng, đồng thời phản ánh mức độ phức tạp của quá trình tái cơ cấu nhân sự tại nhiều doanh nghiệp dệt may.

Thách thức và cơ hội

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu ngày càng cạnh tranh và yêu cầu khắt khe về chất lượng, chi phí sản xuất và thời gian giao hàng, ngành dệt may đang trải qua một sự chuyển mình mạnh mẽ. Tự động hóa không còn là sự lựa chọn, mà là yếu tố sống còn để duy trì và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các quốc gia xuất khẩu dệt may lớn như Bangladesh, Ấn Độ và Trung Quốc đã có những bước đi mạnh mẽ trong việc ứng dụng công nghệ tự động vào sản xuất, giúp nâng cao năng suất, giảm chi phí và tăng cường khả năng phục hồi trước những biến động của thị trường.

Ngành dệt may trong nước với lực lượng khoảng 3 triệu lao động đang bước vào giai đoạn nhiều thách thức. Bên cạnh cơ hội từ đơn hàng phục hồi, ngành còn đối mặt với nguy cơ tự động hóa ngày càng mạnh. Nhiều nghiên cứu dự báo cho thấy trong thập kỷ tới, khoảng 70% việc làm trong lĩnh vực này có thể bị thay thế bởi robot và trí tuệ nhân tạo.

Tại cuộc họp chuyên đề tháng 8, ông Hoàng Mạnh Cầm – Chánh Văn phòng HĐQT Vinatex cho biết: “Tự động hóa, chuyển dịch xanh và biến động nhân khẩu học đang buộc doanh nghiệp phải tái cấu trúc nhân sự, từ khâu đào tạo cho đến giữ chân lao động. Theo dự báo, khoảng 22% việc làm toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng trong giai đoạn 2025 – 2030”.

Chia sẻ tại Diễn đàn Tăng trưởng Kinh tế Việt Nam 2025, ông Lê Tiến Trường – Chủ tịch HĐQT Vinatex cũng nhấn mạnh: “Dù ngành dệt may tăng trưởng kép 6% trong 6 năm qua, nhưng số lao động không tăng tương ứng. Việc tuyển dụng gặp nhiều khó khăn bởi sự cạnh tranh ngày càng lớn từ các ngành khác”.

Mục tiêu xuất khẩu đạt 75 – 80 tỷ USD vào năm 2030, tương đương tăng trưởng 10%/năm, được đánh giá là khó đạt nếu chỉ dựa vào việc tăng nhân sự và công suất truyền thống. Theo ông Trường, nếu ngành chỉ tăng trưởng 6%/năm như 5 năm vừa qua, phần đóng góp vào GDP có thể hụt khoảng 0,1 – 0,2 điểm phần trăm, khiến các ngành khác phải gánh bù.

Tuy vậy, ông cho rằng dệt may vẫn có thể đóng góp thực chất vào tăng trưởng hai con số của nền kinh tế ngay cả khi kim ngạch xuất khẩu chỉ tăng 4 – 5%/năm, nếu tập trung vào hai trụ cột. “Thứ nhất là nâng thặng dư thương mại bằng cách giảm tốc độ nhập khẩu, tăng tỷ lệ nội địa hóa nguyên phụ liệu. Thứ hai là đẩy mạnh năng suất lao động thông qua tự động hóa và đổi mới công nghệ, từ đó nâng thu nhập bình quân của người lao động hơn 10% mỗi năm”, ông nói.

Trên cơ sở đó, lãnh đạo Vinatex đề xuất nhiều chính sách hỗ trợ như ưu đãi thuế cho đầu tư tự động hóa, giảm thuế thu nhập doanh nghiệp nếu thặng dư thương mại vượt 10% so với năm trước, hoặc nếu mức tăng lương của người lao động đạt trên 10%. Cùng với đó là định hướng chuyển sang sản xuất nguyên liệu tuần hoàn, tiếp cận thị trường sản phẩm xanh, dù phải đối diện với thách thức về chi phí và đầu ra.

Trong dài hạn, việc kết hợp hai trụ cột phát triển chuỗi cung ứng nguyên liệu trong nước và áp dụng công nghệ mới được xem là chìa khóa để dệt may Việt Nam duy trì vị thế trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt.