Một ngôi chùa cổ hơn 1.000 năm tuổi, chỉ cách Hà Nội vài chục km: Đẹp bề thế, thanh tịnh và lưu giữ nhiều sắc phong quý giá

Ngôi chùa nghìn năm gắn với sông nước

Nằm trong quần thể làng Bầu và chợ Bầu ở thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam cũ (nay thuộc Ninh Bình mới), chùa Bầu đã tồn tại hơn một thiên niên kỷ, trở thành nơi sinh hoạt văn hóa – tâm linh quan trọng của nhiều thế hệ. Trong tiếng Hán, “Bầu” xuất phát từ chữ “Biều”, nghĩa là vùng đất nổi lên giữa mặt nước.

Theo truyền thuyết địa phương, khu vực này xưa kia mênh mang sông nước, giữa hồ nổi lên một gò đất, trên đó dựng ngôi chùa cổ. Giữa hồ còn có ngọn tháp uy nghi, hồ lại thông với sông Đáy qua mạch ngầm nên quanh năm nước đầy ăm ắp. Theo quan niệm âm dương ngũ hành, chùa tượng trưng cho dương, hồ tượng trưng cho âm, tạo thế cân bằng hài hòa.

Không chỉ là điểm tựa tâm linh, hồ nước trước chùa còn mang ý nghĩa nhắc nhở con người gột rửa bụi trần trước khi bước vào chốn thiền tự.

Trải qua thời gian, chùa Bầu từng chỉ là ngôi nhà ba gian nhỏ đơn sơ. Sau nhiều biến cố, đặc biệt trong thời kỳ chiến tranh, chùa từng được sử dụng làm lớp học, trạm xá, nơi gắn bó với đời sống kháng chiến của người dân Hà Nam.

Từ năm 2005 đến 2008, chùa được trùng tu lớn, mang diện mạo khang trang và bề thế như hiện tại. Kiến trúc chùa gợi nhớ đến chùa Quán Sứ (Hà Nội) với tam quan ba tầng mái, mái ngói cong vút, hành lang chạy dài bao quanh. Các gian nối nhau bằng cầu đá, tạo cảnh quan thanh tịnh và hài hòa.

Trong khuôn viên, ngôi Tam Bảo được bài trí theo lối truyền thống Bắc Bộ. Ngoài thờ Phật, chùa còn có ban thờ Tứ Pháp – tín ngưỡng dân gian phổ biến ở đồng bằng Bắc Bộ, gắn với sự cầu mưa thuận gió hòa. Người dân tin rằng chùa không bao giờ bị ngập lụt nhờ sự bảo hộ của Đức Pháp Vân Phật và Thủy Cung Phu Nhân.

Giá trị lịch sử và di sản tâm linh

Chùa Bầu hiện còn lưu giữ 28 đạo sắc phong từ triều Vĩnh Thịnh (năm 1663) phong tặng Đức Pháp Vân Phật, minh chứng cho lịch sử lâu đời và sự linh thiêng. Những sắc phong này được tăng ni trân trọng gìn giữ như báu vật của chùa.

Dù trải qua nhiều thăng trầm, chùa Bầu vẫn là nơi tụ họp của tăng ni, Phật tử và người dân địa phương. Trong các dịp lễ hội, tiếng chuông chùa ngân vang hòa cùng hương khói nghi ngút, tạo nên không gian linh thiêng, kết nối quá khứ với hiện tại.

Ngày nay, chùa không chỉ là điểm hành hương mà còn là một địa chỉ du lịch tâm linh Hà Nam cũ, thu hút du khách tìm về sự thanh thản và khám phá những giá trị văn hóa – tín ngưỡng Bắc Bộ.

Giữa nhịp sống hiện đại của thành phố Phủ Lý, chùa Bầu vẫn giữ được không gian yên bình. Những bậc thang dẫn lên chùa, mái cong rêu phong, tiếng chuông ngân và bóng tháp in trên mặt hồ… tất cả gợi nhắc về một ngôi chùa nghìn năm tuổi, chứng nhân của lịch sử.

Đến với chùa Bầu, du khách không chỉ chiêm ngưỡng kiến trúc bề thế, tìm hiểu tín ngưỡng Tứ Pháp, mà còn cảm nhận được chiều sâu văn hóa tâm linh gắn bó mật thiết với đời sống cộng đồng cư dân Bắc Bộ suốt nhiều thế kỷ.