10 điểm cần có ở Mentor
Khái niệm mentor ở Châu Âu đã có từ thời cổ Hy Lạp chứ không phải mới xuất hiện gần đây. Như Aristotle là thầy và cũng là mentor của Alexander Đại đế. Nhưng chỉ tới những năm 1970 thì khái niệm này mới thâm nhập Mỹ và ngay lập tức nó được coi là một “làn sóng cải tổ trong ngành quản lý doanh nghiệp” của Mỹ. Nếu được thực hành đúng cách, phương pháp này giúp chủ doanh nghiệp tiếp cận được với những thực tế kinh doanh và những kỹ năng cần có nhất để đáp ứng yêu cầu của thị trường. Vậy người làm mentor cần có những tính cách gì để có thể hỗ trợ cho các mentee một cách tốt nhất?
Cụ thể, để làm mentor đúng nghĩa theo tiêu chuẩn của một số chuyên gia, sẽ phải thỏa mãn nhiều điều kiện:
Có kinh nghiệm: thường thì mentor có tuổi đời hoặc tuổi nghề lớn hơn người làm mentee. Ngày nay công nghệ phát triển nên việc một người lớn tuổi nhờ một người làm mentor cho mình là chuyện rất bình thường. Do người mentor này có thời gian tập trung vào lĩnh vực hẹp của họ.
Tính cách – Người làm mentor nên là người có tính cách khiến ngời mentee kính trọng. Thậm chí từ công việc, có nhiều người mentee cố gắng học theo cách sống và tư duy của người làm mentor vì đó là những cá nhân có tiêu chuẩn đạo đức rõ ràng và tích cực.
Có cùng mục tiêu – việc này gia tăng cơ hội thành công của người được tư vấn và chỉ bảo. Đơn giản vì khi đó mentee rút ngắn thời gian mà họ tiếp cận, làm quen và xử lý nhuần nhuyễn các vấn đề gặp phải trong thực tế, nâng cao hiệu suất mà giảm thiểu nguy cơ không thành công.
Có sẵn thời gian: Người chỉ đạo và hỗ trợ dù là tinh thần hay kiến thức hoặc kỹ năng cho chủ doanh nghiệp luôn cần phải có thời gian mới làm được việc đó. Dù có giỏi tới đâu mà họ bận quá thì việc này cũng không thành.
Tư duy mở và sẵn sàng đổi mới – Bạn cần có người có tư duy cởi mở vì có thế họ mới thúc đẩy bạn đi theo con đường phù hợp với chính bạn chứ không gò bạn vào những quy chuẩn lạc hậu, cổ lỗ.
Có sự quan tâm – Ngoài kỹ năng công việc thì việc mentor có mối quan hệ gắn kết gần gũi với mentee là một điểm cộng lớn. Họ sẽ theo sát học trò của mình và thúc đẩy người đó thành công. Sự động viên mang tính tinh thần và tình cảm nhiều lúc còn giá trị hơn cả hỗ trợ về kiến thức.
Tính lạc quan – Không phải cuộc đời lúc nào cũng dễ dàng, mentor cần luôn tích cực để học trò của họ cũng tích cực theo để đối mặt hiệu quả với những thách thức của thị trường. Liên tục gặp và tiếp xúc với tinh thần lạc quan tích cực sẽ thúc đẩy họ rất nhiều.
Tập trung – Mentor cần tập trung vào cá nhân của mentee, vào những gì anh ta có thể đạt được và sau cùng là giúp anh ta tập trung vào công việc của chính mình. Một mentor kinh nghiệm nhiều năm sẽ chỉ thẳng cho mentee mới startup của mình hiểu phải làm gì, tập trung vào đâu khi bắt đầu công việc mà ông ấy đã có kinh nghiệm làm cả 20 năm nay.
Tin tưởng vào mentee – Người tư vấn phải là người tin tưởng vào kỹ năng hoặc khả năng của người mà mình hỗ trợ. Vì nếu không tin tưởng thì họ sẽ không dùng hết năng lực và kiến thức của họ trong chuyện hỗ trợ. Không ai có lợi trong hoàn cảnh đó và cả hai đều mất thời gian mà không được việc gì.
Cởi mở và trung thực – Mối quan hệ sư phụ đệ tử này chỉ có thể mang lại lợi ích lớn nhất khi cả hai cùng chia sẻ được cùng nhau kinh nghiệm và thông tin, thậm chí là những thông tin mà mentee chỉ chia sẻ với người ruột thịt của họ. Sự cởi mở và chân thành giúp gây dựng niềm tin giữa hai bên và gắn kết họ chặt chẽ hơn.
Tất nhiên rất khó tìm được một mentor có thể thoả mãn hết tất cả những yêu cầu nói trên. Chúng ta phải linh hoạt để chọn ra người phù hợp nhất với mình và doanh nghiệp của mình.
Gần đây, cùng với trào lưu khởi nghiệp đang tạo ra sức hút mạnh mẽ với cộng đồng, những khái niệm như Mentor, Mentee, Coach cũng nổi lên. Nhiều người trong chúng ta hẳn biết rằng, mentor quan trọng đối với Mark Zuckerberg chính là Steve Jobs. Chính từ những lời khuyên và truyền cảm hứng của Steve Jobs, Mark đã “hướng đông” (go east) và thay đổi cả định hướng quan trọng của Facebook. Chúng ta tự hỏi tại sao Mentoring lại quan trọng như thế trong khởi nghiệp? Câu chuyện bắt đầu từ một sự thật dễ thấy nhưng khó vượt qua: Khởi nghiệp là một quá trình cô đơn và dễ mất phương hướng…
 |
| Mentor giữ vai trò quan trọng trong hành trình của một startup. Ảnh minh họa |
Mentor là ai?
Có rất nhiều cách hiểu khác nhau về Mentoring trong đời sống hằng ngày và trong khởi nghiệp, vì vậy, không thể phân biệt được Mentor với Consultant (tư vấn), hay Coach (huấn luyện viên) nếu chỉ dùng định nghĩa đơn thuần. Hiện nay Mentoring không tìm được từ tương đương trong tiếng Việt nên chúng tôi xin phép sử dụng từ nguyên gốc. Mentor là người đưa ra những định hướng, giới thiệu cơ hội, và hỗ trợ cho người khởi nghiệp thành công. Nhưng nếu chỉ định nghĩa như vậy mà không xem đến quá trình ra được những kết quả đó thì quả là thiếu sót. Hơn cả một người bạn, một cố vấn, Mentor lắng nghe những băn khoăn của bạn về những vấn đề của doanh nghiệp, cho bạn lời khuyên từ những kinh nghiệm, kiến thức chuyên môn của họ.
Khác với Coach - người giám sát công việc của bạn, chỉ cho bạn kỹ năng, cung cấp những kiến thức cần thiết để giải quyết vấn đề thực tiễn của doanh nghiệp, gắn bó với bạn một cách kỹ thuật thì Mentoring là cả một quá trình tìm hiểu, vun đắp mối quan hệ và ý thức nghiêm túc về việc xây dựng mối quan hệ đó.
Tại sao khởi nghiệp cần Mentor?
Ở giai đoạn đầu của khởi nghiệp, câu hỏi bạn thường tự đặt ra là có nên bỏ công việc hiện tại để khởi nghiệp hay không? Làm thế nào để chắc chắn rằng con đường mình đang đi là đúng? Bạn cần một ai đó chia sẻ những suy nghĩ đang rối lên trong đầu. Bạn không cần người tư vấn cho bạn biết mình nên đi hướng nào mà cần ai đó đặt những câu hỏi giúp bạn tự nhận ra hướng đi nào là tốt, đó là khi bạn cần một Mentor.
Ở những bước đường khởi nghiệp tiếp theo, những vấn đề khó khăn của kinh doanh bắt đầu nảy sinh - từ khả năng bán hàng, giải quyết khiếu nại khi bán hàng, vốn, rồi xung đột nhóm… - cản trở sự phát triển của doanh nghiệp khởi nghiệp của bạn, đó cũng là khi bạn cần một Mentor.
Ngay cả khi doanh nghiệp đã phát triển mạnh, câu hỏi thường trực trong bạn sẽ là đi tiếp như thế nào để phát triển mạnh hơn, bền vững hơn hoặc có ích hơn với cuộc sống. Những lúc mất phương hướng như vậy cũng là khi bạn cần một Mentor.
Khởi nghiệp cần Mentor vì bạn thực sự cần một ai đó cùng bạn định hướng, giữ được ngọn lửa nhiệt huyết, một người bạn không bao giờ phán xét khi bạn làm sai, một người chỉ nêu câu hỏi để bạn tự định hướng lại cuộc đời và sự nghiệp của mình.
Thế nào là một Mentor tốt?
Rõ ràng, giữa Mentor và Mentee (người được Mentor giúp đỡ) là mối quan hệ dựa trên niềm tin và kéo dài. Vì vậy, ở cả hai phía đều cần có sự hiểu biết để có những ứng xử phù hợp.
Với Mentee, đừng mong Mentor sẽ là người giải quyết toàn bộ vấn đề cho bạn và đáp ứng những nhu cầu phi lý của bạn. Mentorship không phải là quan hệ cha con, không hẳn là bạn bè, không phải là đồng nghiệp hay cấp trên cấp dưới. Mentor và Mentee là bình đẳng vì vậy không nên kỳ vọng Mentor sẽ nói cho bạn biết bạn phải làm gì, và làm thế nào.
Cho dù Mentor đúng hay sai, việc trở thành một Mentee cũng giúp bạn học được cách lắng nghe người khác nói. Hãy đặt nhiều câu hỏi sau khi đã suy nghĩ cẩn thận. Bạn càng đầu tư nhiều vào các câu hỏi, càng cho thấy bạn nghiêm túc trong mối quan hệ này.
Ý nghĩa của việc có Mentor còn nằm ở chỗ bạn sẽ có một người nghiêm túc theo dõi những cam kết của bạn. Trao đổi với Ted Nuyen, người sáng lập mạng lưới SME Mentoring Network, chúng tôi được anh chia sẻ, theo quan sát của anh, sự lãng phí lớn nhất khi khởi nghiệp đó là thời gian. Khi không có ông chủ, không có người giám sát, những doanh nhân khởi nghiệp thường thiếu tính kỷ luật với bản thân mình, đi lệch hướng. Với việc có một Mentor, bạn hãy nghiêm túc thực hiện những gì mình cam kết.
Về phía Mentor, Zuckerberg có ba lời khuyên:
Hãy chia sẻ niềm hứng khởi học được một điều gì mới mẻ, niềm vui sẽ có tính chất lây lan.
Điều này dễ hiểu vì đây cũng là lúc bạn mang lại điều gì mới mẻ cho cuộc sống của người khác, và là một cách mà rất nhiều Mentor lựa chọn để tạo ra những động lực mới cho chính mình và mang giá trị đến cộng đồng.
Hãy tin rằng chỉ cần đầu tư chút ít thời gian của mình chia sẻ kinh nghiệm, nó có thể mở ra cả chân trời mới cho một người khác.
Trở thành Mentor là cách trả lại những gì cuộc sống đã mang lại cho ta. Rất nhiều người đã thay đổi cuộc đời bởi họ gặp được Mentor vào đúng thời điểm.
Cả Mentor và Mentee đều thu nhận được một điều gì đó trong quá trình trao đổi này.
Bạn có thể thấy rõ rằng, đây là quá trình trao đổi tự nguyện, vì vậy, theo nguyên tắc có đi có lại, không chỉ Mentee có lợi từ mối quan hệ này, mà Mentor cũng học được cách hoàn thiện kỹ năng lắng nghe và đặt câu hỏi có ích cho người nghe.
Không nhất thiết phải thành công mới trở thành Mentor
Cho đến nay ở Việt Nam, số lượng các doanh nhân thành công, những nhân vật có ảnh hưởng lớn đến cộng đồng trở thành Mentor chưa nhiều. Quan niệm rằng phải thực sự thành công hoặc phải có thời gian mới trở thành Mentor là sai lầm. Cộng đồng khởi nghiệp chưa thực sự hiểu vai trò của của Mentorship cũng đang là một rào cản với sự phát triển của Mentoring ở Việt Nam.
Được sự bảo trợ của Đại sứ quán Mỹ, năm 2011, SME Mentoring Network ra đời và là dự án thành công nhất về Mentoring tính đến thời điểm hiện nay với cách tiếp cận theo hình thức tự nguyện và 1:1. Một Mentor có thể có nhiều Mentee và tối thiểu mỗi tháng hai bên gặp nhau một lần để đảm bảo sự trao đổi và cập nhật lẫn nhau. Gần năm năm trưởng thành và phát triển, SME Mentoring Network đã thực sự phát triển được một mạng lưới những Mentor đang mong muốn đóng góp vào sự thay đổi căn bản tư duy của giới khởi nghiệp. Mỗi người đến với SME Mentoring Network là một câu chuyện riêng, nhưng tất cả đều đang được xây dựng trên niềm tin, sự trân trọng và những giá trị bền vững. Tháng 11/2015, mạng lưới này đã bắt đầu mở rộng ra Hà Nội với hy vọng sẽ mang lại nhiều hiểu biết thiết thực cho doanh nghiệp khởi nghiệp.
Theo ông Phạm Duy Hiếu - CEO của Quỹ Khởi nghiệp doanh nghiệp khoa học và công nghệ Việt Nam (SVF), ở giai đoạn đầu của khởi nghiệp, một startup dù còn đam mê nhưng vẫn sẽ xuất hiện khoảng chênh về niềm tin thành công của dự án, hoặc khi đứng giữa nhiều hướng rẽ khác nhau, startup không có kinh nghiệm sẽ dễ mất phương hướng và gặp khó trong việc lựa chọn hướng đi nào sẽ phù hợp nhất, tốt nhất. Đó là lúc cần sự hỗ trợ của một Mentor.
Mentor không phải là người hỗ trợ kỹ thuật cho startup, mà là người truyền cảm hứng, tạo động lực và khơi dậy niềm tin cho startup, kích thích cho startup sáng tạo. Mối quan hệ giữa Mentor và startup là mối quan hệ tương hỗ, xây dựng trên niềm tin và kéo dài. Mentor giúp startup phát triển bản thân và công việc trong kinh doanh. Ngược lại, startup cũng đem lại rất nhiều giá trị tích cực cho mentor của mình. Một Mentor phải hội đủ một số tiêu chí cơ bản, có thể ví dụ như sự cam kết của mentor sẽ dành thời gian nhất định tối thiểu cho startup, kỹ năng (Mentoring Skill)….
Hiện nay, tại Việt Nam, số lượng Mentor là những doanh nhân thành công, những nhân vật có tầm ảnh hưởng, tiếng nói chưa nhiều. Mạng lưới các nhà cố vấn Mentor cũng còn khá rời rạc. Đây cũng là một điểm yếu và thiếu trong hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam.
Văn Khương
Phiên bản di động