Không được thu giữ “nhà ở duy nhất”, ngân hàng lo ngại khó cho vay

Quy định mới nhằm bảo vệ quyền lợi người vay

Ngân hàng Nhà nước đang lấy ý kiến về Dự thảo Nghị định quy định điều kiện thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu. Một trong những điểm đáng chú ý là ngân hàng không được thu giữ nếu tài sản bảo đảm là “nhà ở duy nhất” hoặc “công cụ lao động chủ yếu” của người vay.

Theo định nghĩa trong dự thảo, “nhà ở duy nhất” là công trình xây dựng thuộc quyền sở hữu duy nhất của bên bảo đảm, nơi cư trú ổn định hoặc thường xuyên sinh sống, còn “công cụ lao động chủ yếu” là phương tiện mưu sinh chính được lượng hóa theo mức lương tối thiểu vùng. Người vay có trách nhiệm chứng minh điều kiện này ngay từ khi ký hợp đồng tín dụng.

Luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLAW, nhận định đây là bước tiến quan trọng nhằm bảo vệ quyền lợi người dân, giúp đảm bảo chỗ ở và ngăn chặn nguy cơ người vay rơi vào cảnh bần cùng hóa khi mất khả năng trả nợ. Một số chuyên gia pháp lý cũng đồng tình rằng quy định này phù hợp với nguyên tắc bảo vệ tối thiểu quyền con người, đồng thời vẫn giữ cơ chế xử lý các loại tài sản khác, qua đó cân bằng lợi ích giữa cá nhân và tổ chức tín dụng.

Tuy nhiên, từ góc độ ngân hàng, nhiều ý kiến lo ngại quy định mới có thể gây khó khăn trong xử lý nợ xấu. TS. Nguyễn Quốc Hùng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, cho rằng thực tế có những khách hàng chỉ sở hữu một căn nhà nhưng giá trị hàng trăm tỷ đồng. Nếu thế chấp để vay vốn mà không trả nợ, ngân hàng sẽ không thể xử lý tài sản, dẫn tới bất hợp lý. Ông đề xuất trong trường hợp này ngân hàng có thể hỗ trợ người vay mua một căn nhà nhỏ hơn để ở, đồng thời thu giữ tài sản đã thế chấp nhằm xử lý nợ.

Đại diện một ngân hàng thương mại cổ phần cũng cho biết nếu quy định được thông qua, tổ chức tín dụng sẽ hạn chế cho vay đối với khách hàng chỉ có một căn nhà, ưu tiên những người có nhiều tài sản hơn. Điều này có thể khiến việc tiếp cận vốn vay của người dân trở nên khó khăn. Luật sư Nguyễn Thanh Hà cũng lưu ý rằng quy định nhân văn này đồng nghĩa với việc ngân hàng buộc phải siết chặt thẩm định tín dụng, khiến việc cho vay khắt khe hơn.

Đối với “công cụ lao động”, nhiều ngân hàng đề nghị cần làm rõ điều kiện áp dụng. Nếu tài sản đang được sử dụng để tạo thu nhập chính, việc cấm thu giữ là hợp lý. Nhưng nếu tài sản không còn hoạt động, bị bỏ hoang, thì nên cho phép xử lý để tránh tình trạng nợ xấu kéo dài.

Nợ xấu tăng, kỳ vọng được xử lý hiệu quả trong nửa cuối năm

Bên cạnh những tranh luận về dự thảo, tình hình nợ xấu của hệ thống ngân hàng cũng đang có nhiều biến động. Theo số liệu từ báo cáo tài chính quý II của 29 ngân hàng thương mại, tính đến 30/6/2025 tổng nợ xấu đã gần chạm mốc 300.000 tỷ đồng, tăng hơn 13% so với cuối năm 2024.

Tuy nhiên, số lượng ngân hàng có tỷ lệ nợ xấu giảm cũng tăng lên, từ 7 ngân hàng trong quý I lên 11 ngân hàng trong quý II, cho thấy tín hiệu tích cực trong công tác kiểm soát.

Ông Đoàn Thái Sơn, Phó Thống đốc Ngân hàng Nhà nước, cho biết cơ quan quản lý đã chỉ đạo các tổ chức tín dụng tăng cường kiểm tra chất lượng tài sản, phân loại nợ khách quan, đồng thời đẩy mạnh hoạt động mua bán nợ qua VAMC và phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành để xử lý nợ.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc cũng nhấn mạnh việc luật hóa Nghị quyết 42 về xử lý nợ xấu trong Luật Các tổ chức tín dụng sửa đổi là bước tiến quan trọng, giúp tạo hành lang pháp lý vững chắc cho việc thu giữ và xử lý tài sản bảo đảm, từ đó nâng cao hiệu quả xử lý nợ trong toàn hệ thống.