Anh Lê Việt Cường - Giám đốc Hợp tác xã Vụn (Vụn Art) đã chia sẻ những gian nan, rủi ro của mình trong quá trình khởi nghiệp với người khuyết tật.
Tinh thần vượt khó của một người khuyết tật
Nổi tiếng với nghề dệt lụa hơn ngàn năm tuổi, làng Vạn Phúc mỗi năm đón hàng vạn du khách trong và ngoài nước đến tham quan, mua sắm. Lụa Vạn Phúc làm say đắm du khách thập phương bởi có nhiều mẫu hoa văn độc đáo và lâu đời. Hiện nay, đến với Vạn Phúc, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng những sản phẩm làm từ lụa nổi tiếng như áo dài, khăn, túi, đồ trang trí, mà còn được chiêm ngưỡng những bức tranh sinh động được ghép từ những miếng vải lụa vụn của Hợp tác xã Vụn.
Anh Lê Việt Cường, Giám đốc Hợp tác xã Vụn (Vụn Art) tập tễnh khó nhọc bước từng bậc thang bởi di chứng bệnh bại liệt từ nhỏ, anh Cường có khu trưng bày thành phẩm được đặt ngay tại khu lưu niệm truyền thống của làng lụa Vạn Phúc. Anh cho biết, “đất thì phường cho mượn lâu dài còn cơ sở do tôi bỏ tiền xây cất. Tới nay khoản tiền đầu tư vào đây cũng gần 3 tỷ đồng, trong đó có 300 triệu hỗ trợ từ bạn bè”.
 |
| Hành trình khởi nghiệp từ vải vụn của ông chủ khuyết tật. Ảnh: Nguồn Internet |
Thực tế, sau hơn 2 năm thành lập (từ 2017), đã có 35 nhà thiết kế (cả trẻ em lẫn người lớn) được Vụn đào tạo tay nghề song con số trụ lại tới nay chỉ còn 16. Xác định đầu tư vào doanh nghiệp xã hội là một rủi ro, Giám đốc Vụn Art chia sẻ: “Mọi người cứ hô hào nhiều nhưng rất ít người dám làm. Thường chỉ làm theo dự án hết tiền là hết, thậm chí cứ để sống lay lắt vì nó cũng chẳng làm chết ai!”.
Theo anh Cường, so với người thường, đào tạo tay nghề cho nhà thiết kế phải tốn gấp 3 lần về chi phí và thời gian. “Có những bạn được tôi thuê giáo viên dạy theo hình thức 1 kèm 1, cứ 2 tiếng/ngày hết 600 nghìn đồng chưa kể tiền hỗ trợ phí sinh hoạt… nhưng 1 năm sau chẳng cần nói một câu, bỏ đi biểu diễn văn nghệ dọc đường. Biết chuyện, bạn bè trách sao không thu lại một khoản phí để giữ họ nhưng tôi hiểu đó là ý thức, rất khó thay đổi”, anh nói và cho rằng, đang có sự lãng phí lớn về nguồn lực giải quyết việc làm cho nhà thiết kế bởi không có mô hình thực tế đúng nghĩa là một doanh nghiệp. Rất nhiều mô hình không rạch ròi giữa từ thiện với làm kinh doanh. Chính cách làm ấy tạo ra sức ỳ rất lớn đối với nhà thiết kế. Họ luôn có ý nghĩ không làm gì vẫn có tiền dù không nhiều. Điều này cũng kéo theo vấn đề ý thức kỷ luật lao động của nhà thiết kế, luôn nghĩ là đối tượng yếu thế đáng được giúp đỡ chứ không nghĩ bản thân mình phải vươn lên hòa nhập.
Hành trình khởi nghiệp với nhiều người khuyết tật
Mang cả tài sản tích lũy gần 20 năm đầu tư vào Vụn Art tới nay, anh vẫn chưa thu được đồng lãi nào, nhưng bù lại, anh nhận về nhiều giá trị vô hình.
Hơn ai hết, chính gia đình, người thân của nhà thiết kế đã cảm nhận được sự thay đổi rõ nét từ khi con em họ bước chân vào Vụn. Điển hình là Dung (20 tuổi) bị liệt nửa người, lại mắc bệnh trầm cảm. Từ một cô gái sợ người lạ, suốt ngày ngồi nép ở góc nhà, sau 2 năm được đào tạo nghề, Dung đã có thể làm tranh, tự tin giao tiếp thậm chí còn có thể dẫn tour cho khách du lịch khi tới Vạn Phúc. Hay Tân bị câm điếc bẩm sinh, dù đã 18 tuổi nhưng tính tình thất thường, nghịch phá, thế nhưng tới nay qua thời gian rèn giũa, cha của cậu phải thừa nhận: “Ngoan hơn rất nhiều và chỉ phục chú Cường thôi”.
Thế nhưng mấy ai biết, để các thành viên được theo học nghề, nhiều trường hợp anh Cường phải tới tận nơi vận động gia đình. Dẫn câu chuyện từ Quảng - chàng trai bị điếc bẩm sinh, anh Cường kể phải mất 3 tháng sau khi tới nhà vận động, gia đình em mới đồng ý. Ngày Quảng có tay nghề, người cha tới nắm tay anh Cường rưng rưng nói: “Giờ đây làng xóm không còn coi thường cháu nữa, nó ngoan, tự lập, làm được rất nhiều việc! Họ hàng cứ ngóng mãi bảo tôi đón chú Cường về nhà chơi để cảm ơn”.
Sản phẩm không thể “sống” chỉ với tình thương
Anh Cường bật mí về cái tên đặc biệt: "Cái tên Vụn có ý nghĩa là ghép những mảnh vải vụn nhỏ mà mọi người nghĩ là sẽ bỏ đi. Cũng giống như cuộc đời của những người khuyết tật chúng tôi, ghép lại với nhau thành một mảng, tạo ra ý nghĩa xã hội lớn".
 |
| Vụn Art nổi bật lên như một phép màu thú vị. Ảnh: Nguồn Internet |
Trước khi làm Vụn, Lê Việt Cường góp vốn với hai người bạn cũng là nhà thiết kế mở cơ sở thú nhồi bông mang tên Kim Việt, từ năm 2013. Mất hơn 2 năm vật lộn, Kim Việt mới bắt đầu đem lại doanh thu và dần phát triển ổn định. Rồi cơ duyên kết nối Cường với họa sĩ Nguyễn Văn Trường, hiện là Phó Bí thư quận Hà Đông. “Ngồi tại xưởng Kim Việt, anh Trường lấy những miếng vải vụn ghép thành tranh và bảo: “Cái này làm được, phù hợp với nhà thiết kế, em nghĩ đi”. “Thật trùng hợp, đây chính là ý tưởng mà tôi ấp ủ từ trước đó khá lâu”, anh Cường nhớ lại. Thế rồi, người đàn ông ấy lại tất bật lăn lộn với ý tưởng mới, gửi người đi học mỹ thuật rồi mở lớp dạy ghép tranh miễn phí… Năm 2017, anh quyết định để lại hết cổ phần cho Kim Việt, chỉ lấy tiền lương để đổ vào “dựng” Vụn Art. “Biết chuyện, vợ bảo: “Anh tới già vẫn khởi nghiệp!”, còn tôi thì vui vẻ đáp lại: “Chỉ có chết mới không khởi nghiệp”, Cường tếu táo.
Thế nhưng đầu ra vẫn là bài toán khó nhất của Vụn. “Sức mình cũng dần yếu, nhiều lúc mệt mỏi bởi trình độ thẩm mỹ trong dân chưa cao nên bán tranh rất khó, suy cho cùng vẫn chưa có đầu ra ổn định. Các nhà sách, đại lý thường lấy tranh theo hình thức ký gửi nên dễ xảy ra tình trạng đọng vốn lại càng khó xoay xở”, anh Cường tâm sự.
Sau một năm làm thị trường, đi “chào hàng” khắp nơi, anh Cường nhận ra giá bán chính là yếu tố khó cạnh tranh. “Song song với dòng tranh nghệ thuật dân gian, tôi đang chuyển đổi sang sản phẩm mang tính thông dụng như ghép tranh trên túi xách, phát triển tour trải nghiệm văn hóa… Đặc biệt với bộ tranh ghép vải dành cho trẻ em đang được đánh giá có triển vọng khi vừa giúp các em hiểu giá trị tiết kiệm từ những đồ bỏ đi thành sản phẩm hữu ích, chia sẻ lòng nhân ái và rèn tính tỉ mỉ và cẩn thận”, anh Cường chia sẻ.
Hiện nay, Giám đốc Vụn Art phấn khởi nêu dự định tương lai: “Chắc mất khoảng 2 - 3 năm nữa Vụn Art mới đi vào ổn định và sinh lời. Khi đó, lợi nhuận thu được sẽ cắt lại 10% để dành quỹ hỗ trợ cho nhà thiết kế và con em của họ. Chỉ mong sức khỏe mình có thể duy trì để đồng hành trên con đường phía trước”.
Không chỉ hỗ trợ những mảnh đời kém may mắn, hợp tác xã Vụn còn là một mô hình hoạt động không gian sáng tạo, thu hút lượng lớn khách du lịch đến làng lụa Vạn Phúc. Giữa muôn vàn những cửa hàng trưng bày các sản phẩm từ tầm trung đến cao cấp, Vụn Art nổi bật lên như một phép màu thú vị của sự kết hợp giữa bàn tay khéo léo của người khuyết tật với vải lụa từ nghệ nhân Hà Đông.
Thu Hoài
Phiên bản di động