Giải phóng mặt bằng Dự án đường sắt cao tốc Bắc Nam được thực hiện như thế nào?

Tăng tốc hạ tầng, chủ động từ bước đầu tiên

Trong bối cảnh Việt Nam đang dồn lực đầu tư vào hạ tầng giao thông để tạo đột phá phát triển kinh tế - xã hội, Quốc hội đã thông qua chủ trương tách công tác giải phóng mặt bằng (GPMB) của dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam thành một dự án độc lập. Quyết định này không chỉ nhận được sự quan tâm lớn từ dư luận mà còn được đánh giá là bước đi cần thiết để đảm bảo tiến độ một trong những siêu dự án trọng điểm quốc gia.

Theo Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Danh Huy, quy trình cũ quy định phải hoàn tất việc phê duyệt tổng thể dự án thì mới được cắm mốc và triển khai giải phóng mặt bằng. Quy trình này từng khiến hàng loạt công trình lớn bị đình trệ, phát sinh chi phí, kéo dài thời gian và làm giảm hiệu quả đầu tư. Trong đó, khoảng 70% nguyên nhân chậm tiến độ các dự án hạ tầng đều bắt nguồn từ khâu GPMB.

Góc nhìn từ địa phương: Mong chờ, nhưng cần chủ động

Dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam dự kiến kéo dài hơn 1.500 km, đi qua 20 tỉnh, thành phố với diện tích sử dụng đất khoảng 11.000 ha và khoảng 121.000 người phải tái định cư. Đối với nhiều địa phương, đây là thách thức lớn chưa từng có tiền lệ.

Ghi nhận từ Hà Nội, nhiều người dân đồng thuận với dự án nhưng vẫn không khỏi băn khoăn: “Nhiều công trình lớn bị chậm tiến độ chỉ vì một đoạn mặt bằng chưa được bàn giao kịp thời. Mong muốn của người dân là dự án sớm đi vào hoạt động nhưng triển khai cần kỹ càng để không vướng như các công trình trước đây”.

Theo ông Chu Văn Tuân – Phó Giám đốc Ban Quản lý dự án đường sắt (Bộ Xây dựng), các địa phương đã thành lập Ban Chỉ đạo riêng cho công tác GPMB và đang xây dựng kế hoạch triển khai cụ thể. Việc tách phần GPMB ra thành dự án riêng sẽ giúp địa phương chủ động, đồng thời rút ngắn thời gian xử lý các thủ tục liên quan.

PGS.TS Nguyễn Hồng Thái, Phó Chủ tịch Hội Kinh tế Đường sắt cho rằng, khi các địa phương được giao quyền và ngân sách GPMB, việc triển khai sẽ thuận lợi hơn: “Địa phương chủ động lên kế hoạch, huy động lực lượng và chịu trách nhiệm về tiến độ sẽ giúp giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư, đồng thời đảm bảo đúng thời hạn cho các giai đoạn tiếp theo”.

Kỳ vọng lớn từ thay đổi nhỏ

Dưới góc nhìn kinh tế, chuyên gia Lê Duy Bình đánh giá cao hiệu ứng lan tỏa từ chủ trương tách GPMB: “Dù xuất phát từ dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, nhưng nếu mô hình này được nhân rộng, sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, đặc biệt là vốn từ ngân sách nhà nước”.

TS. Phan Lê Bình, Trưởng đại diện văn phòng OCG Nhật Bản tại Việt Nam, cũng đồng tình: “Việc GPMB được bóc tách khỏi dự án tổng thể cho phép đẩy nhanh tiến độ, giảm rủi ro trượt giá nguyên vật liệu, tránh lãng phí nhân lực và thời gian chờ đợi của các nhà thầu – điều từng gây thiệt hại lớn trong các dự án trước đó”.

Với tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông, thời gian GPMB được rút ngắn từ 5–7 năm xuống còn 2 năm, mang lại lợi ích lớn. Nếu tiếp tục duy trì nhịp độ này với dự án đường sắt cao tốc, bài toán hạ tầng Việt Nam có thể bước sang trang mới – chủ động hơn, đồng bộ hơn và ít lãng phí hơn.