Doanh nghiệp thép lâu đời nhất Việt Nam bị kiểm toán lưu ý về khả năng duy trì hoạt động

Công ty CP Gang thép Thái Nguyên (Tisco, UPCoM: TIS) mới đây đã công bố báo cáo tài chính bán niên 2025 sau soát xét. Theo đó, các chỉ số chính gần như không thay đổi so với báo cáo tự lập trước đó với doanh thu nửa đầu năm đạt 6.232 tỷ đồng, tăng 19% so với cùng kỳ, trong khi lợi nhuận sau thuế ghi nhận đạt 5,4 tỷ đồng, cao hơn mức 5 tỷ đồng của cùng kỳ 2024. Công ty cho biết sản lượng thép tiêu thụ tăng thêm gần 97 nghìn tấn đã hỗ trợ kết quả kinh doanh duy trì mức tăng trưởng.

Dù vậy, bản soát xét của AASC đã đưa ra ý kiến ngoại trừ về hai vấn đề nổi bật gồm dự án mở rộng nhà máy gang thép giai đoạn 2 và khoản thuế liên quan đến phí bảo vệ môi trường.

Dự án mở rộng giai đoạn 2 khởi công từ 2007 nhưng ngừng thi công từ 2013 đến nay vẫn chưa có giải pháp xử lý. Nhiều khoản mục vẫn treo trên báo cáo gồm hơn 21 tỷ đồng trả trước cho nhà cung cấp, chi phí xây dựng dở dang hơn 6.400 tỷ đồng (trong đó gần 3.190 tỷ đồng là lãi vay vốn hóa). Tisco cũng ghi nhận khoản phải trả cho nhà thầu MCC (Trung Quốc) trên 138 tỷ đồng, đồng thời tổng chi phí lãi vay liên quan dự án lên tới 1.809 tỷ đồng. Trước đó, vào hồi cuối năm 2024, Ngân hàng Phát triển chi nhánh Thái Nguyên đã xóa hơn 506 tỷ đồng nợ lãi chậm trả, qua đó giúp công ty giảm một phần giá trị đầu tư dở dang.

Về nghĩa vụ thuế, cơ quan thuế khu vực VII đã ban hành quyết định xử phạt hành chính hơn 225 tỷ đồng, trong đó gần 74 tỷ đồng là tiền chậm nộp liên quan đến kê khai phí bảo vệ môi trường tại mỏ sắt Tiến Bộ giai đoạn 2017–2024. Hiện Tisco đang đối chiếu hồ sơ, chưa phản ánh khoản chi phí này vào báo cáo tài chính.

Ngoài các vấn đề trên, kiểm toán nhấn mạnh đến rủi ro tài chính khi tại thời điểm cuối quý II/2025, nợ ngắn hạn đã vượt tài sản ngắn hạn hơn 3.388 tỷ đồng. Tổng nợ phải trả đạt 8.451 tỷ đồng, giảm 640 tỷ đồng so với đầu năm nhưng vẫn ở mức cao. Trong đó, vay nợ tài chính ngắn hạn chiếm 2.719 tỷ đồng, dài hạn là 1.733 tỷ đồng, đưa tổng vay thuê tài chính lên hơn 4.452 tỷ đồng.

Theo đánh giá của kiểm toán viên, dự án mở rộng giai đoạn 2 đình trệ nhiều năm đã ảnh hưởng lớn đến tình hình tài chính và làm gia tăng áp lực nợ vay. Một số khoản gốc và lãi vay liên quan đã quá hạn, đặt ra yếu tố bất định đáng kể đối với khả năng duy trì hoạt động của doanh nghiệp.

Được thành lập từ năm 1959, Gang thép Thái Nguyên được coi là cái nôi của ngành luyện kim Việt Nam khi sở hữu dây chuyền sản xuất thép liên hợp khép kín, từ khâu khai thác quặng sắt, luyện gang, sản xuất phôi đến cán thép.

Hiện nay, doanh nghiệp đang là công ty con của Tổng công ty Thép Việt Nam (VNSteel, UPCoM: TVN), đơn vị đang nắm giữ 65% vốn. Bên cạnh đó, cổ đông lớn thứ hai là Công ty CP Thương mại Thái Hưng, đây là một doanh nghiệp tư nhân tại Thái Nguyên với tỷ lệ sở hữu khoảng 20%.

Tuy vậy, đến cuối quý II/2025, công ty chỉ ghi nhận hơn 3.373 lao động, giảm 75 người so với đầu năm. Kết quả lợi nhuận tuy có cải thiện, nhưng gánh nặng từ dự án nghìn tỷ “treo” hơn một thập kỷ và các nghĩa vụ tài chính chưa xử lý vẫn tiếp tục là thách thức lớn cho doanh nghiệp.