DealStreetAsia: Các startup công nghệ y tế Việt Nam thu hút dòng vốn mạo hiểm

Mới đây, nền tảng dữ liệu Data Vantage của DealStreetAsia đã công bố báo cáo “Đánh giá giao dịch Đông Nam Á: Quý 4/2023” cho thấy, bất chấp tình hình ảm đạm trên thị trường vốn vào năm 2023, các khoản đầu tư vào công nghệ y tế ở Đông Nam Á vẫn tăng trưởng khi các công ty khởi nghiệp (startup) trong lĩnh vực này đã huy động được 580 triệu USD từ 60 giao dịch. Đáng chú ý, trong khi các startup công nghệ y tế ở Singapore và Indonesia - những quốc gia có nền kinh tế lớn tại khu vực, vẫn hút phần lớn dòng tiền, thì Việt Nam xếp ở vị trí thứ ba với 3,9% thị phần đầu tư.

Gene Solution là startup y học chính xác được hậu thuẫn bởi Mekong Capital

Các chuyên gia cho biết, trong những năm gần đây, lĩnh vực công nghệ y tế của Việt Nam đã nhận được sự quan tâm mạnh mẽ với hy vọng rằng ứng dụng AI sẽ thúc đẩy lĩnh vực này phát triển, trong đó có y học chính xác (precision medicine).

Chia sẻ với DealStreetAsia, bà Vy Lê, đồng sáng lập Quỹ đầu tư mạo hiểm Do Ventures cho hay: “Việt Nam có nhiều công ty đầy triển vọng trong lĩnh vực công nghệ y học. Thị trường vẫn còn ở giai đoạn đầu”.

Y học chính xác (precision medicine) hay còn gọi là y học cá nhân hóa (personalized medicine), sử dụng hồ sơ di truyền cá nhân để cung cấp các phương pháp điều trị phù hợp cho các bệnh như Alzheimer, tiểu đường hoặc ung thư. Nói cách khác, thay vì cách tiếp cận “phù hợp với tất cả” (one-size-fits-all) thông thường, việc chẩn đoán và điều trị sẽ được xây dựng trên cơ sở DNA của từng bệnh nhân, tùy chỉnh theo các đặc điểm cụ thể của họ, chẳng hạn như di truyền, môi trường hay lối sống. Theo đó, ứng dụng AI trong lĩnh vực này hứa hẹn sẽ giúp mỗi cá nhân có thể sắp xếp trình tự bộ gen của mình với chi phí hợp lý.

Trong số các công ty startup y học chính xác của Việt Nam lọt vào “mắt xanh” của quỹ đầu tư mạo hiểm có Gene Solutions. Theo Data Vantage, năm ngoái, startup này đã huy động được 21 triệu USD tại vòng Series B, qua đó trở thành thương vụ gọi vốn lớn thứ bảy ở Đông Nam Á trong lĩnh vực công nghệ y tế. Được biết, thương vụ này được dẫn dắt bởi bởi Mekong Capital - - công ty tư vấn quản lý quỹ đầu tiên tại Việt Nam. Năm 2021, Mekong Capital đã đầu tư 15 triệu USD vào Gene Solutions.

Tháng 9/2023, DealStreetAsia cũng từng đưa tin về việc Gene Solutions đang tìm cách huy động 50 triệu USD trong vòng Series C.

Được thành lập vào năm 2017, Gene Solutions tập trung phát hiện sự xuất hiện của một số loại bệnh trên cơ sở phân tích DNA, qua đó giúp cha mẹ phát hiện các rối loạn nhiễm sắc thể khi mang thai, ngăn ngừa các vấn đề di truyền và giúp thụ thai thông qua thụ tinh trong ống nghiệm. Startup này hướng tới mục tiêi làm cho các xét nghiệm di truyền trở nên phổ biến, dễ tiếp cận và có giá cả phải chăng.

Ông Chris Freund, người sáng lập kiêm CEO của Mekong Capital đánh giá, Gene Solutions “có tốc độ phát triển cực kỳ nhanh, đó là một trong những lợi thế cạnh tranh của họ”. Ông lấy ví dụ, khi đầu tư lần đầu vào Gene Solutions, họ chỉ có ý tưởng mở rộng ra ngoài Việt Nam. Tuy nhiên, trong hai năm qua, Gene Solutions đã chuyển trụ sở chính đến Singapore và thành công thiết lập quan hệ đối tác với các nhóm bệnh viện và viện ung thư hàng đầu ở Indonesia, Thái Lan, Philippines và Malaysia, đồng thời được phục vụ một phần bởi một phòng thí nghiệm ở Singapore.

“Điều này giúp phát triển xây dựng các nhóm làm việc, quan hệ đối tác và thậm chí cả mô hình kinh doanh hoàn toàn riêng biệt cho từng quốc gia”, đại diện Mekong Capital cho hay.

Trong 5 năm qua, Gene Solutions đã thực hiện hơn 350.000 xét nghiệm di truyền.

Một startup khác trong lĩnh vực này là GeneStory. Đây là startup do Công ty CP Tập đoàn VinGroup (HOSE: VIC) thành lập vào năm 2022 với vốn điều lệ 102,3 tỷ đồng (4,4 triệu USD, nhằm cung cấp “dịch vụ xét nghiệm di truyền nhanh chóng và toàn diện dựa trên bộ dữ liệu tiếng Việt lớn, dành riêng cho người Việt Nam”. GeneStory đưa ra các đánh giá về rủi ro y tế, thể chất và dinh dưỡng của cá nhân cũng như các yếu tố di truyền để tạo ra các kế hoạch chăm sóc sức khỏe tùy chỉnh. Tuy nhiên, năm 2022, Vingroup đã bán một lượng cổ phần không được tiết lộ tại startup này.

Vingroup cũng gia nhập lĩnh vực công nghệ y tế với GeneStory

Ngoài ra, có thể kể đến một số ví dụ khác về các startup y học chính xác của Việt Nam được các quỹ đầu tư mạo hiểm hậu thuẫn như Genetica, ứng dụng AI để giải mã gen. Genetica được thành lập vào năm 2018, đã huy động được 2,5 triệu USD trong vòng cấp vốn trước Series A vào năm 2021 từ các nhà đầu tư ở Thung lũng Silicon (Mỹ). Mới đây, startup này đã cho ra mắt sản phẩm giải mã gen ứng dụng AI để phát hiện nguy cơ di truyền của một người khi bị nhiễm virus đường hô hấp.

Triển vọng của thị trường y học chính xác

Đáng nói, sự quan tâm tới y học chính xác trùng khớp với xu hướng tăng cường nghiên cứu và phát triển về gen ở Đông Nam Á. Theo báo cáo “Khai thác y học gen và gen NFT ở Đông Nam Á” do DealStreetAsia và Genetica phát hành tháng 8 năm 2023, cả chương trình do chính phủ hỗ trợ và các sáng kiến trong khu vực tư nhân đều hướng tới việc hình thành các bộ dữ liệu về gen làm nổi bật cấu trúc di truyền khác biệt và đa dạng của khu vực.

Ông Yinglan Tan, nhà điều hành Quỹ đầu tư Insignia Ventures Partners cho biết, AI đã được sử dụng trong lĩnh vực y tế sớm trước nhiều lĩnh vực khác và vào nhiều mục đích khác nhau, từ chụp ảnh y tế đến phân tích dự đoán và đánh giá rủi ro. Vị này nhấn mạnh, với 13% thị phần chăm sóc sức khỏe AI toàn cầu, khu vực châu Á - Thái Bình Dương, đặc biệt là Đông Nam Á đang sở hữu tiềm năng tăng trưởng đáng kể.

Một trong những động lực chính thúc đẩy nguồn tài trợ cho các công ty khởi nghiệp về y học chính xác là nhu cầu ngày càng tăng về các giải pháp chăm sóc sức khỏe được cá nhân hóa. Khi người tiêu dùng ngày càng quan tâm đến sức khỏe hơn, họ sẽ tìm kiếm giải pháp y tế phù hợp.

“Thời gian tới, khi các xét nghiệm ngày càng chính xác hơn, chúng sẽ cho phép Gene Solutions phát hiện bệnh chỉ với các phân đoạn DNA nhỏ. Chi phí cho các xét nghiệm theo đó cũng giảm xuống. Cuối cùng, những xét nghiệm này sẽ có giá cả phải chăng cho thị trường đại chúng ở Việt Nam và Đông Nam Á,” ông Chris Freund của Mekong Capital cho biết.

Chính phủ Việt Nam cũng đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sự phát triển của các công ty khởi nghiệp về y học chính xác thông qua nhiều sáng kiến và ưu đãi khác nhau. Sự hỗ trợ của Chính phủ đã tạo ra môi trường thuận lợi cho các công ty khởi nghiệp, thu hút cả các nhà đầu tư trong nước và quốc tế vào lĩnh vực công nghệ y tế đang phát triển.

Tuy nhiên, các nhà đầu tư cũng nhận thức được những hạn chế, chẳng hạn như quy định pháp lý đối với các startup công nghệ y tế mới chỉ ở mức độ sơ khai. Bà Vy Lê của Do Ventures nêu quan điểm: “Đầu tư vào các công ty công nghệ sinh học thường là thách thức đối với các quỹ đầu tư mạo hiểm tại Việt Nam. Ngành này đòi hỏi các nguồn vốn chuyên biệt với các chuyên gia trong lĩnh vực này”.

Hơn nữa, các quỹ đầu tư mạo hiểm thường duy trì thời hạn đầu tư từ 4 đến 5 năm, trong khi ngành công nghệ sinh học đòi hỏi thời gian dài hơn để thành công. Điều này đồng nghĩa với việc, lĩnh vực này cần có thêm nguồn tài trợ từ phía Chính phủ. Bà Vy Lê lấy Hàn Quốc làm ví dụ, nơi Chính phủ điều hành một quỹ đầu tư chuyên “bơm vốn” cho các quỹ công nghệ sinh học ở nhiều giai đoạn phát triển khác nhau.

Tuy nhiên, xu hướng dòng vốn gần đây đã dấy lên hy vọng cho lĩnh vực này. Báo cáo “Trạng thái công nghệ y tế ở Đông Nam Á 2023” của nền tảng Data Vantage thuộc DealStreetAsia cho thấy, các khoản đầu tư vào các lĩnh vực công nghệ sâu liên quan đến chăm sóc sức khỏe như gen, sinh học phân tử, AI và cảm biến sinh trắc học chiếm 46% tổng khối lượng giao dịch. Trong khi đó, 72% tổng số vốn mà các startup công nghệ y tế trong khu vực huy động được là từ tháng 1/2020 đến tháng 9/2023.