Đề xuất sửa đổi Luật Quản lý thuế: Cổ tức bằng chứng khoán sẽ phải nộp thuế ngay khi nhận

Đề xuất thay đổi thời điểm nộp thuế với cổ tức chứng khoán

Theo nội dung dự thảo sửa đổi Nghị định 126 hướng dẫn Luật Quản lý thuế, Bộ Tài chính cho rằng cần siết chặt quy định về thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với thu nhập từ đầu tư vốn – cụ thể là cổ tức và thưởng bằng chứng khoán.

Hiện nay, đối với cổ tức trả bằng tiền mặt, tổ chức chi trả sẽ khấu trừ và nộp thuế TNCN cho người nhận ngay thời điểm chi trả. Tuy nhiên, đối với cổ tức hoặc thưởng bằng cổ phiếu, việc nộp thuế chỉ phát sinh khi người nhận thực hiện giao dịch bán hoặc chuyển nhượng.

Bộ Tài chính cho rằng điều này dẫn đến tình trạng chậm nộp thuế dù tài sản và thu nhập của người nộp thuế đã gia tăng. Việc trì hoãn nghĩa vụ thuế không chỉ gây bất cập trong thực tiễn mà còn tạo ra khoảng trống trong quản lý thuế, đặc biệt là với các cổ đông lớn, thành viên ban giám đốc hoặc cổ đông chiến lược.

Lý do cần sửa đổi: Hạn chế thất thu thuế và tăng tính công bằng

Thống kê cho thấy, giai đoạn 2016–2024, số thuế TNCN từ đầu tư vốn đạt gần 52.000 tỷ đồng. Trong đó, số thuế từ cổ tức và thưởng bằng chứng khoán chỉ khoảng 1.318 tỷ đồng, chiếm vỏn vẹn 2,54% – mức rất thấp so với tiềm năng thực tế.

Theo Tổng công ty Lưu ký và Bù trừ Chứng khoán Việt Nam, trong giai đoạn nói trên, số cổ phiếu được phân phối dưới dạng cổ tức và thưởng lên đến 34,84 tỷ đơn vị. Nếu toàn bộ số cổ phiếu này được chuyển nhượng với giá mệnh giá 10.000 đồng/cổ phiếu và thuế suất 5%, thì số thuế lẽ ra phải nộp lên tới 17.240 tỷ đồng. Như vậy, phần thuế thực thu chỉ tương đương khoảng 8% so với số ước tính.

Đại diện Bộ Tài chính nhấn mạnh, khoảng cách lớn giữa số thuế thực thu và số thuế tiềm năng cho thấy cần phải có biện pháp siết chặt và rút ngắn thời gian thực hiện nghĩa vụ thuế. Việc chuyển sang thu thuế tại thời điểm nhận cổ phiếu được xem là hợp lý để tránh thất thu, giảm rủi ro pháp lý, đồng thời minh bạch hóa thu nhập và tài sản cá nhân.

Doanh nghiệp phát hành sẽ khấu trừ và nộp thuế thay cá nhân

Theo đề xuất, trách nhiệm khấu trừ và kê khai thuế sẽ thuộc về tổ chức phát hành chứng khoán – tương tự như đối với cổ tức bằng tiền mặt. Như vậy, cá nhân không cần tự kê khai, mà chỉ cần thực hiện nghĩa vụ thông qua doanh nghiệp nơi mình sở hữu cổ phần.

Mô hình này đã được nhiều quốc gia như Thái Lan và Ấn Độ áp dụng hiệu quả. Cụ thể, Thái Lan áp thuế suất 10% cho cổ tức, còn Ấn Độ cũng áp mức 10% đối với thu nhập vượt quá 5.000 rupee. Thời điểm tính thuế tại các quốc gia này là ngay khi cổ tức được chi trả, không phụ thuộc vào thời điểm chuyển nhượng.

Việc đồng bộ với thông lệ quốc tế sẽ giúp Việt Nam hạn chế lách luật, đảm bảo công bằng và công khai nghĩa vụ thuế trong đầu tư vốn.

Tác động đến nhà đầu tư cá nhân: Cân nhắc chiến lược tài chính

Nếu quy định này được thông qua, nhà đầu tư cá nhân – đặc biệt là cổ đông lớn hoặc người nhận thưởng cổ phiếu định kỳ – cần tính toán kỹ lưỡng hơn về nghĩa vụ thuế tại thời điểm nhận cổ tức. Điều này sẽ tác động đến dòng tiền ngắn hạn khi thay vì chỉ nộp thuế lúc chốt lời, họ sẽ phải chuẩn bị nộp thuế ngay khi cổ tức phát sinh.

Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng việc này không làm tăng mức thuế, mà chỉ điều chỉnh lại thời điểm nộp, từ sau sang ngay tại thời điểm phát sinh thu nhập. Với hệ thống quản lý thuế điện tử ngày càng hiện đại, các doanh nghiệp và cá nhân sẽ thuận lợi hơn trong kê khai và nộp thuế đúng hạn.