Đề xuất mới về thuế chứng khoán: Nhà đầu tư không lãi không phải nộp thuế?

Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) vừa gửi văn bản kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, Văn phòng Chính phủ, Bộ Tài chính và các đơn vị liên quan, đề xuất áp dụng phương pháp tính thuế thu nhập cá nhân (TNCN) đối với nhà đầu tư chứng khoán theo mô hình Capital Gain Tax (CGT) – tức chỉ thu thuế khi phát sinh lợi nhuận.

Theo đó, VAFI đề xuất áp dụng thuế suất 3% trên phần lãi ròng từ giao dịch chuyển nhượng chứng khoán, thay vì phương pháp thuế khoán đang áp dụng. Việc tính thuế theo CGT được xác định bằng cách lấy giá bán bình quân trừ giá mua bình quân của số cổ phần bán ra, rồi nhân với thuế suất. Thuế được thu theo từng lần giao dịch.

Hiện nay, nhà đầu tư cá nhân tại Việt Nam phải chịu hai loại thuế: thuế khoán 0,1% trên tổng giá trị giao dịch và thuế 5% trên mệnh giá cổ phiếu thưởng, bất kể giao dịch có lãi hay lỗ. VAFI cho rằng cách đánh thuế này không còn phù hợp trong bối cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam đã phát triển mạnh, cả về quy mô lẫn độ sâu.

Theo VAFI, phương pháp CGT sẽ công bằng và hợp lý hơn, vì chỉ thu thuế khi nhà đầu tư có lãi, loại trừ phần vốn gốc. Điều này vừa hỗ trợ thu hút nhà đầu tư dài hạn, vừa tạo điều kiện cho doanh nghiệp niêm yết huy động vốn hiệu quả, đồng thời góp phần phát triển thị trường tài chính minh bạch và bền vững.

Hiệp hội cũng đề nghị bãi bỏ sắc thuế TNCN đánh vào cổ phiếu thưởng và áp dụng phương pháp CGT cho cả nhà đầu tư nước ngoài và tổ chức không có pháp nhân tại Việt Nam tham gia thị trường chứng khoán trong nước.

VAFI cho biết, nhiều quốc gia đã áp dụng thuế theo phương pháp CGT. Trong khu vực Đông Nam Á, hiện chỉ còn Việt Nam và Indonesia duy trì chính sách thuế khoán 0,1% đánh trên tổng giá trị giao dịch chứng khoán – không phân biệt lãi hay lỗ.

Trong khi đó, theo dự thảo nghị định sửa đổi Nghị định 126 đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến, cơ quan này đề xuất doanh nghiệp khấu trừ thuế TNCN 5% tại thời điểm phát hành cổ phiếu thưởng hoặc cổ tức bằng cổ phiếu, thay vì đợi đến khi cổ đông thực hiện chuyển nhượng.

Bộ Tài chính cho biết, từ năm 2016 đến hết 2024, tổng số cổ phiếu thưởng và cổ tức bằng cổ phiếu mà nhà đầu tư cá nhân đã nhận lên đến 34,8 tỷ cổ phiếu. Nếu tất cả số này được bán ra theo mệnh giá 10.000 đồng/cổ phiếu và áp thuế 5%, thì tổng số thuế TNCN ước tính khoảng 17.420 tỷ đồng. Tuy nhiên, số thực tế đã kê khai và nộp chỉ đạt khoảng 1.318 tỷ đồng, tương đương chưa đến 8% mức ước tính.

Cũng trong giai đoạn này, tổng thu từ thuế TNCN đối với hoạt động đầu tư vốn đạt 51.965 tỷ đồng, trong đó phần thu từ cổ phiếu thưởng và cổ tức bằng cổ phiếu chỉ chiếm 2,5%.

Với thực tế trên, VAFI cho rằng cần thay đổi cách tiếp cận để chính sách thuế phù hợp hơn với diễn biến thị trường và quyền lợi nhà đầu tư, đồng thời đảm bảo công bằng và hiệu quả trong thu thuế.