Đàm phán thuế quan Mỹ: Việt Nam thể hiện vai trò đối tác chiến lược, chủ động
Theo báo cáo của CTCK Guotai Junan, Việt Nam đang đối mặt rủi ro bị Mỹ áp thuế đối ứng cao, nhưng cũng mở ra dư địa đàm phán và chuyển hướng dài hạn.
Thời gian đàm phán đang thu hẹp nhưng vẫn còn hy vọng
Theo báo cáo của Công ty Chứng khoán Guotai Junan Việt Nam (GTJASVN), làn sóng siết chặt thương mại từ Mỹ đang đặt Việt Nam vào một trong những vị trí nhạy cảm nhất trong danh sách các đối tác có thể bị áp thuế đối ứng. Với mức thuế dự kiến lên đến 46%, Việt Nam nằm trong nhóm năm quốc gia bị đánh giá có nguy cơ chịu tác động mạnh nhất. Tuy nhiên, thay vì hoảng loạn, báo cáo cho thấy Việt Nam đang phản ứng một cách chủ động, có chiến lược và vẫn còn dư địa để chuyển hóa thách thức này thành cơ hội tái định vị thương mại và chuỗi cung ứng.
(Nguồn: Báo cáo GTJASVN)
Ngay từ tháng 4/2025, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã công bố kế hoạch áp thuế đối ứng lên hàng hóa nhập khẩu từ nhiều quốc gia, trong đó Việt Nam là một trong những quốc gia bị nêu đích danh do có thặng dư thương mại lớn với Mỹ. Mức thuế 46% được công bố là con số đáng lo, nhưng cũng là mức trần. Trong thực tế, Mỹ đang áp dụng lệnh hoãn 90 ngày để các nước có thể thương lượng và đưa ra các biện pháp điều chỉnh trước khi chính sách thuế chính thức có hiệu lực vào đầu tháng 7.
Việt Nam không đứng ngoài cuộc đua ngoại giao này. Ba vòng đàm phán cấp cao đã được triển khai, trong đó bao gồm cả cuộc điện đàm giữa Tổng Bí thư Việt Nam và Tổng thống Mỹ – một động thái thể hiện rõ quyết tâm giữ ổn định mối quan hệ thương mại song phương. Ngoài ra, Việt Nam cũng đã ký kết các biên bản ghi nhớ nhập khẩu hàng hóa Mỹ có giá trị lớn, đồng thời chủ động đưa ra các đề xuất điều chỉnh thuế nhập khẩu một số mặt hàng từ Mỹ nhằm tạo sự tương hỗ trong cán cân thương mại.
Báo cáo từ GTJASVN đánh giá rằng dù chưa có tuyên bố chính thức từ Washington, nhưng các tín hiệu từ hai phía đều cho thấy không khí đàm phán vẫn đang diễn ra theo hướng thiện chí. Nếu thành công, mức thuế áp lên hàng Việt có thể được thương lượng về mức 22–28%, thấp hơn nhiều so với kịch bản tiêu cực ban đầu.
Không chỉ là rủi ro ngắn hạn mà còn là phép thử dài hạn
Việc Mỹ xem xét áp thuế với hàng Việt không chỉ là phép thử với năng lực đàm phán của chính phủ mà còn là bài toán chiến lược với toàn bộ hệ thống doanh nghiệp xuất khẩu. Các ngành như dệt may, da giày, điện tử, gỗ, thủy sản đều có tỷ trọng lớn xuất sang Mỹ, và vì thế, cũng dễ bị tổn thương nếu thuế suất cao được áp dụng. Tuy nhiên, điểm tích cực là nền kinh tế Việt Nam đang bước vào thời kỳ ổn định vĩ mô cao với dự trữ ngoại hối mạnh, tỷ giá linh hoạt và khả năng điều hành chính sách tiền tệ chủ động. Điều này sẽ giúp Việt Nam có nền tảng tốt hơn để ứng phó với cú sốc từ bên ngoài, nếu xảy ra.
Ngoài ra, Việt Nam cũng từng đối mặt với rủi ro thương mại tương tự trong giai đoạn 2018–2019 khi chiến tranh thương mại Mỹ – Trung lên đến đỉnh điểm. Khi đó, không chỉ tránh được tác động tiêu cực, Việt Nam còn nổi lên như điểm đến FDI thay thế hàng đầu trong khu vực. Kịch bản hiện tại, dù có nhiều biến số hơn, vẫn mang đến cho Việt Nam cơ hội tương tự nếu biết tận dụng thời điểm và thúc đẩy chuyển đổi mô hình xuất khẩu từ gia công sang sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn.
Hướng đi dài hạn: đàm phán chủ động, nâng cấp chuỗi giá trị
Điểm đáng ghi nhận trong báo cáo của Guotai Junan Việt Nam là quan điểm tích cực: Việt Nam không bị động trong các nỗ lực đàm phán, mà còn chủ động đưa ra giải pháp mang tính xây dựng nhằm cải thiện cấu trúc thương mại song phương. Bên cạnh đó, việc bị “thách thức” bởi chính sách thuế quan cũng là cơ hội để nền kinh tế nội địa xem xét lại mức độ phụ thuộc vào một vài thị trường xuất khẩu chủ lực, từ đó đa dạng hóa đơn hàng và thị trường tiêu thụ.
Không chỉ dừng lại ở chuyện giảm thiểu rủi ro ngắn hạn, Việt Nam đang đứng trước cơ hội thúc đẩy các ngành xuất khẩu chiến lược chuyển mình theo hướng bền vững hơn: từ thiết kế, thương hiệu, ứng dụng công nghệ đến quản trị chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong dài hạn, đây là hướng đi cần thiết nếu Việt Nam muốn nâng cấp vị thế trong chuỗi giá trị thế giới – không chỉ là nơi gia công, mà là trung tâm sản xuất và kết nối thị trường.