"Chưa bán là chưa lỗ" – Ảo giác khiến nhà đầu tư mãi không về bờ

Trên thị trường chứng khoán, cảm giác "kẹt lệnh" là điều không xa lạ với nhà đầu tư, đặc biệt là những người mới. Bạn mua một cổ phiếu trong kỳ vọng nó sẽ tăng nhanh, rồi chứng kiến giá lao dốc, từng ngày từng tuần âm dần. Đến lúc lỗ 40–50%, không ai còn nhắc đến mã đó nữa, tin tức tiêu cực cũng đã im ắng dần. Bạn không còn theo dõi sát sao, chỉ thở dài mỗi khi lướt qua bảng điện. Và rồi bạn tự nhủ: “Giờ bán thì cũng thế thôi, lỗ vậy rồi, để đó cũng được…”.

Tâm lý này tưởng như vô hại, nhưng thực tế lại âm thầm ngăn bạn phục hồi danh mục. Vì trong đầu tư, không hành động sai đôi khi còn nguy hiểm hơn cả hành động sai. Việc không bán cổ phiếu thua lỗ, chỉ vì tiếc, đồng nghĩa với việc bạn đang tự giam vốn của mình vào một tài sản không còn giá trị sinh lời thực tế.

Khi một cổ phiếu đã giảm sâu, điều cần làm không phải là “đợi về bờ”, mà là xem lại lý do mình còn giữ nó. Doanh nghiệp có còn nội lực phát triển không? Kết quả kinh doanh ra sao? Ngành nghề có dấu hiệu phục hồi? Nếu câu trả lời đều mơ hồ hoặc tiêu cực, thì việc giữ lại cổ phiếu ấy chỉ là bạn đang nuôi hy vọng chứ không phải đầu tư dựa trên phân tích.

Cái bẫy lớn nhất ở đây là ảo giác “chưa lỗ nếu chưa bán”. Trên thực tế, tài sản của bạn đã giảm dù bạn có thực hiện giao dịch hay không. Điều nguy hiểm là trong lúc bạn chờ một cổ phiếu "sống lại", hàng chục cơ hội khác ngoài thị trường đang trôi qua. Chi phí cơ hội ấy không hiện rõ trên bảng điện, nhưng chính là yếu tố khiến tài khoản bạn mãi không thể hồi phục.

Càng nguy hiểm hơn khi cảm xúc chi phối quyết định. Bạn đã từng kỳ vọng nhiều vào mã đó, đã “tin” vào nó, đã bỏ công phân tích, đã từng lãi nhẹ rồi không bán. Tất cả tạo thành một vòng lặp tâm lý: càng lỗ, càng tiếc, càng giữ, càng mất kiểm soát. Đây là trạng thái phổ biến của nhà đầu tư thiếu nguyên tắc cắt lỗ và cũng là lý do khiến nhiều người rời bỏ thị trường trong im lặng.

Sự thật là, trong đầu tư, không phải ai cũng đúng ngay từ đầu. Nhưng người biết sửa sai sớm mới là người còn cơ hội sửa sai. Một khoản lỗ 30% cần mức tăng hơn 43% để hòa vốn. Một khoản lỗ 50% đòi hỏi cổ phiếu phải tăng gấp đôi mới trở lại điểm đầu. Vậy tại sao không chủ động cắt lỗ sớm, giữ vốn cho một cơ hội mới rõ ràng hơn?

Cắt lỗ không phải là thất bại, mà là hành động của một nhà đầu tư trưởng thành. Chấp nhận sai, rút kinh nghiệm, và chuyển hướng. Còn giữ lại cổ phiếu chỉ vì “giờ bán cũng vậy thôi” là một lựa chọn thụ động, khiến bạn bỏ lỡ những dòng cổ phiếu khỏe hơn, doanh nghiệp tiềm năng hơn, và con đường phục hồi ngắn hơn.

Nếu muốn phục hồi danh mục, bạn phải bắt đầu từ việc giải phóng vốn khỏi những vị thế đã sai và giải phóng cả tư duy “giữ vì tiếc”.