Xe điện đang thắng thế, nhưng đâu là “nút nghẽn” khiến người dùng vẫn do dự?

Điện hóa ngành vận tải: Lựa chọn hay bắt buộc?

Chỉ trong vòng ba năm qua, thị trường ô tô điện đã chứng kiến mức tăng trưởng chưa từng có. Theo báo cáo của BloombergNEF, tổng doanh số xe điện toàn cầu năm 2024 đạt hơn 14 triệu chiếc, chiếm gần 20% thị phần ô tô. Các nước châu Âu, Trung Quốc và Mỹ đang đẩy mạnh lộ trình cấm xe động cơ đốt trong trong thập kỷ tới. Với tốc độ phát triển hạ tầng sạc và chính sách trợ giá mạnh tay, việc “lên đời” xe điện không còn là xu hướng, mà đã trở thành thực tế không thể tránh khỏi.

Ở Việt Nam, VinFast là đơn vị tiên phong trong lĩnh vực này với hệ sinh thái từ sản xuất, pin, đến trạm sạc. Tuy nhiên, không chỉ có VinFast, các hãng xe truyền thống như Toyota, Hyundai, MG và BYD đều đã tung ra dòng xe điện tại thị trường trong nước. Trong đó, BYD – hãng xe Trung Quốc đang chiếm thị phần lớn toàn cầu – cũng vừa được Bộ Giao thông Vận tải cấp phép thử nghiệm xe buýt điện tại Hà Nội.

Điều này đặt ra thách thức không nhỏ cho các doanh nghiệp vận tải, đặc biệt trong mảng taxi và giao hàng. “Nếu không chuyển đổi kịp, nguy cơ bị loại khỏi chuỗi cung ứng xanh là rất rõ ràng, nhất là với những doanh nghiệp hoạt động trong chuỗi logistics quốc tế,” ông Nguyễn Văn Cường, Giám đốc một doanh nghiệp vận tải tại Hải Phòng chia sẻ.

Cơ hội và lực cản trên đường chuyển hóa

Dù xu hướng xe điện là không thể đảo ngược, thực tế triển khai tại Việt Nam vẫn còn nhiều điểm nghẽn. Vấn đề lớn nhất chính là hạ tầng trạm sạc. Mặc dù VinFast đã phủ sóng hơn 150.000 cổng sạc tại 63 tỉnh thành, nhưng mật độ và tốc độ sạc vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu người dùng, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa hoặc cao tốc liên tỉnh.

Bên cạnh đó, giá thành xe điện vẫn còn cao so với thu nhập bình quân. Ví dụ, mẫu VF 6 của VinFast có giá từ 675 triệu đồng – cao hơn mức trung bình mà người mua xe lần đầu có thể chi trả. Các mẫu xe đến từ Trung Quốc như BYD Dolphin, MG4 EV dù rẻ hơn nhưng chưa phổ biến rộng rãi do tâm lý e dè với hàng ngoại mới.

Pin xe điện – bộ phận quan trọng nhất cũng là một “cuộc chơi” lớn. Hiện nay phần lớn pin lithium-ion tại Việt Nam vẫn phụ thuộc nhập khẩu, trong khi công nghệ pin thể rắn được kỳ vọng là bước đột phá, vẫn đang trong giai đoạn thử nghiệm thương mại. Cùng với đó, bài toán xử lý pin sau sử dụng cũng đang là khoảng trống lớn trong khung pháp lý.

Chính sách sẽ quyết định tốc độ

Chính phủ Việt Nam đã xác định điện hóa giao thông là một phần trong chiến lược phát triển bền vững. Theo Quyết định 876/QĐ-TTg năm 2022, đến năm 2050, 100% xe buýt và taxi tại đô thị lớn sẽ chuyển sang dùng năng lượng điện hoặc năng lượng xanh. Bộ Tài chính cũng đang đề xuất miễn thuế tiêu thụ đặc biệt và lệ phí trước bạ cho xe điện giai đoạn 2025–2030.

Tuy vậy, các chuyên gia cho rằng tốc độ chuyển đổi sẽ phụ thuộc vào quyết tâm của cả ba trụ cột: nhà nước – doanh nghiệp – người tiêu dùng. Cần có chính sách tín dụng xanh, hỗ trợ hạ tầng sạc, thúc đẩy sản xuất nội địa pin và linh kiện để giảm giá thành xe.

Từ một xu hướng mang tính thời trang, xe điện đang trở thành tiêu chuẩn bắt buộc. Ai không chuyển đổi, sẽ bị bỏ lại phía sau. Và điều này không chỉ đúng với doanh nghiệp, mà cả với từng người tiêu dùng cá nhân.