Xe điện chưa phải “chân ái” đối với cường quốc ô tô này

Sự hoài nghi đến từ các ông lớn

Khi nhiều quốc gia đang chạy đua chuyển đổi sang xe điện (EV), Nhật Bản lại đi một con đường khác. Chính phủ Nhật dù cam kết chấm dứt xe xăng vào năm 2035, vẫn kiên trì bảo vệ vai trò của xe hybrid trong chiến lược giao thông dài hạn.

Tiếng nói điển hình cho thái độ cẩn trọng này là Chủ tịch Toyota, ông Akio Toyoda, người không ngại công khai bày tỏ sự hoài nghi về lợi ích môi trường của xe điện. Theo ông, xe điện chỉ thực sự “sạch” khi nguồn điện cung cấp cũng sạch, điều mà Nhật Bản chưa đạt được khi vẫn còn phụ thuộc vào nhiệt điện than và khí.

Ngoài lo ngại môi trường, các nhà sản xuất Nhật Bản còn tính đến yếu tố kinh tế. Xe điện có cấu tạo đơn giản hơn, ít linh kiện hơn, đòi hỏi nền tảng sản xuất riêng biệt so với xe hybrid. Việc chuyển đổi quy mô lớn đồng nghĩa với phá vỡ chuỗi cung ứng hiện có, khiến hàng triệu lao động trong ngành ô tô có nguy cơ mất việc.

Thêm vào đó, các doanh nghiệp Nhật đã đầu tư hàng tỷ USD vào công nghệ hybrid và pin nhiên liệu hydro từ hơn một thập kỷ trước. Để bảo toàn vốn và duy trì lợi nhuận, họ lựa chọn tiếp tục phát triển những dòng xe này thay vì chuyển hẳn sang xe điện như nhiều đối thủ châu Âu và Trung Quốc.

Rào cản hạ tầng và tâm lý tiêu dùng

Không chỉ nằm ở tầm chiến lược, sự dè dặt của Nhật Bản còn đến từ thực tế cơ sở hạ tầng. Hiện nay, cả nước chỉ có khoảng 30.000 trạm sạc xe điện, quá ít so với lượng xe đang lưu hành. Trung bình, mỗi đầu sạc phải phục vụ tới 4.000 xe, thấp hơn nhiều lần so với Mỹ hay châu Âu.

Việc sạc tại nhà cũng không đơn giản. Ổ cắm dân dụng 100V không đủ tải, còn lắp ổ cắm chuyên dụng 200V lại tốn kém và phức tạp với những người sống tại chung cư. Điều này làm gia tăng nỗi lo “hết pin giữa đường”.

Thêm vào đó, yếu tố địa lý và nguy cơ thiên tai cũng là trở ngại lớn. Nhật Bản thường xuyên xảy ra động đất, bão lũ và các sự cố mất điện. Trong hoàn cảnh như vậy, xe điện trở nên kém an toàn hơn so với xe xăng hay hybrid, vốn dễ tiếp nhiên liệu và hoạt động bền bỉ.

Thói quen xe nhỏ, chi phí lớn

Người Nhật vốn ưa chuộng những chiếc xe nhỏ gọn, tiết kiệm nhiên liệu, đặc biệt là dòng “kei car” – loại xe hạng nhẹ thiết kế riêng cho đô thị chật hẹp. Dòng xe phổ biến ở Mỹ là Tesla lại khó phù hợp với thị hiếu và hạ tầng Nhật. Ngược lại, mẫu Nissan Sakura – xe điện cỡ nhỏ giá 13.300 USD lại chiếm đến một nửa thị phần EV tại đây.

Tuy nhiên, việc sản xuất xe điện cỡ nhỏ với giá thành thấp lại không mang lại lợi nhuận cho doanh nghiệp. Chênh lệch giá giữa xe điện và xe xăng cùng kích cỡ có thể lên tới 6.700 USD, trong khi trợ cấp của chính phủ chưa đủ để bù đắp. Khoảng cách về chi phí vận hành và phạm vi di chuyển (xe điện thường chỉ chạy được 300–600 km) tiếp tục khiến người tiêu dùng ngần ngại.

Dù chính phủ đã đặt mục tiêu nhân 10 số trạm sạc đến năm 2030, và các hãng xe như Toyota, Nissan cũng bắt đầu tăng tốc đầu tư vào EV, nhưng thị trường Nhật vẫn đang bước đi thận trọng, với xe hybrid là lựa chọn phổ biến nhất trong hiện tại.