Vũ khí phòng không 600km của châu Âu và lời tuyên bố độc lập khỏi Mỹ

Tổng quan công nghệ và năng lực chiến đấu của SAMP/T

Hệ thống phòng không SAMP/T (Surface-to-Air Missile Platform/Terrain), còn được gọi là MAMBA là một sản phẩm của liên doanh châu Âu Eurosam hợp tác giữa MBDA Italy, MBDA France và Thales. Được thiết kế để bảo vệ lực lượng cơ động và các mục tiêu chiến lược khỏi các mối đe dọa từ trên không, SAMP/T đã nhanh chóng nổi lên như một trong những vũ khí phòng thủ tiên tiến hàng đầu tại châu Âu.

Hệ thống sử dụng tên lửa Aster-30 với khả năng đánh chặn mục tiêu khí động học trong phạm vi tới 120km và tên lửa đạn đạo ở khoảng cách 60km. Trung tâm điều khiển của SAMP/T tích hợp radar Arabel 3D cho phép phát hiện, theo dõi đồng thời hơn 1.000 mục tiêu, đảm bảo năng lực phòng thủ 360 độ. Ưu điểm này tạo nên lợi thế khi so sánh với Patriot vốn bị giới hạn góc phủ sóng cho đến khi được trang bị radar LTAMDS.

Đáng chú ý, phiên bản nâng cấp SAMP/T NG (New Generation) dự kiến ra mắt cuối năm 2025 hứa hẹn tăng cường đáng kể hiệu quả chiến đấu. Tầm bắn dự kiến mở rộng lên ít nhất 150km, trong khi năng lực đánh chặn tên lửa đạn đạo chiến thuật có thể đạt tới 600km. Điều này giúp hệ thống trở thành một trong những vũ khí chủ lực tiềm năng trong bối cảnh chiến tranh hiện đại ngày càng phức tạp.

Thực chiến tại Ukraine: Kỳ vọng và thực tế

Sau khi được Pháp và Ý viện trợ, SAMP/T đã được triển khai tại Ukraine nhằm nâng cao năng lực phòng không trước các cuộc tấn công bằng tên lửa hành trình và máy bay không người lái (UAV). Tuy nhiên, hiệu quả của hệ thống trong thực tế chiến đấu lại vấp phải những đánh giá trái chiều.

Một số nguồn như Wall Street Journal và Le Monde chỉ ra rằng SAMP/T gặp khó khăn trong việc đánh chặn tên lửa đạn đạo do lỗi phần mềm, khiến hiệu quả tác chiến bị ảnh hưởng. Đặc biệt, tỷ lệ đánh chặn UAV từng đạt khoảng 90% trong năm 2024 đã giảm còn khoảng 30% vào năm 2025, theo thống kê nội bộ do giới chức Ukraine công bố.

Nguyên nhân chính được cho là sự thiếu hụt tên lửa Aster-30 và hạn chế kỹ thuật của radar Arabel khi phải hoạt động trong môi trường nhiễu sóng mạnh. Trong khi đó, các chuyên gia từ Defense News và Meta-Defense lại đánh giá rằng SAMP/T vẫn duy trì được năng lực chống tên lửa đạn đạo chiến thuật hiệu quả hơn so với một số hệ thống khác.

Những phản ứng trái ngược này phản ánh sự phức tạp trong việc đánh giá hiệu quả một hệ thống vũ khí khi đưa vào môi trường chiến sự thực tiễn.

Thách thức duy trì và định hướng phát triển

Khó khăn lớn nhất hiện nay với SAMP/T là năng lực duy trì hoạt động trong chiến tranh kéo dài. Việc thiếu hụt tên lửa Aster-30 đã trở thành rào cản lớn. Ukraine phải đối mặt với tình trạng cạn kiệt kho dự trữ, trong khi các quốc gia cung cấp như Ý và Pháp đều gặp khó khăn trong việc tăng cường sản xuất hoặc tái viện trợ.

Ngoài ra, radar Arabel dù được đánh giá cao về khả năng giám sát vẫn bị giới hạn khi xử lý các mục tiêu bay tốc độ cao hoặc khi hoạt động trong môi trường có mức độ gây nhiễu lớn. Những hạn chế này đặt ra bài toán công nghệ cần giải quyết trong phiên bản nâng cấp tiếp theo.

Dù vậy, Pháp và Ý vẫn tiếp tục đặt niềm tin vào hệ thống này thông qua việc ký kết hợp đồng nâng cấp lên SAMP/T NG vào năm 2024. Theo kế hoạch, hệ thống mới sẽ được trang bị cho lực lượng quốc phòng hai nước từ năm 2026, đồng thời sẵn sàng cung cấp cho các quốc gia thành viên NATO khác.

Việc đầu tư vào SAMP/T NG còn được xem như một bước đi chiến lược trong bối cảnh châu Âu muốn giảm phụ thuộc vào công nghệ quốc phòng của Mỹ. Từ góc độ địa chính trị, hệ thống SAMP/T trở thành một phần trong nỗ lực xây dựng nền quốc phòng tự chủ và tăng cường năng lực răn đe chung của châu Âu.