Vũ khí hủy diệt từ khoảng cách 5.000 km, tàng hình xuyên lớp phòng thủ, đối phương không có thời gian phản ứng

Tên lửa hành trình – lựa chọn chiến lược cho tấn công từ xa

Trong bối cảnh chiến tranh hiện đại chuyển sang mô hình “tấn công phi tiếp xúc”, tên lửa hành trình trở thành một trong những loại vũ khí trọng yếu. Kh-101, do Viện thiết kế Raduga phát triển, là sản phẩm kế nhiệm dòng Kh-55 từng được sử dụng phổ biến trong Chiến tranh Lạnh. Chính thức đi vào trang bị từ năm 2013, Kh-101 đã chứng minh năng lực tại Syria và Ukraine, trở thành biểu tượng của chiến lược tấn công chính xác tầm xa của Nga.

Điểm nổi bật nhất của Kh-101 là tầm bắn vượt trội – từ 2.500 km đến 5.500 km – đủ sức vươn tới các mục tiêu trên khắp lục địa Âu – Á mà không cần rời khỏi không phận Nga. Điều này giúp máy bay mang phóng như Tu-160 hay Tu-95MS có thể tránh xa tầm hoạt động của hệ thống phòng không hiện đại, giảm thiểu nguy cơ bị đánh chặn.

Tu-160 có thể mang tối đa 12 quả Kh-101 trong khoang vũ khí, còn Tu-95MSM có thể mang từ 8–16 quả ở vị trí gắn ngoài thân và dưới cánh. Khi được phóng đồng loạt, một phi đội nhỏ có thể tạo ra “mưa tên lửa” nhắm vào các mục tiêu chiến lược như sân bay, trạm điện, trung tâm chỉ huy.

Khả năng tàng hình và dẫn đường chính xác

Kh-101 được thiết kế theo hướng giảm diện tích phản xạ radar (RCS) để tăng khả năng sống sót khi tiếp cận mục tiêu. Với hình dáng khí động học tối ưu, cánh cụp gọn và vật liệu hấp thụ sóng radar, Kh-101 có RCS chỉ khoảng 0,01 m² – tương đương một con chim lớn.

Tên lửa bay ở vận tốc cận âm (khoảng Mach 0.6–0.8), kết hợp với độ cao hành trình cực thấp (30–70m) để tận dụng địa hình làm vật che radar. Về hệ thống dẫn đường, Kh-101 sử dụng tổ hợp đa tầng gồm:

• INS (hệ thống dẫn đường quán tính)
• GLONASS (tương tự GPS)
• Hệ thống quang điện tử hoặc hồng ngoại ở giai đoạn cuối

Với sai số chỉ khoảng 5–10 mét, Kh-101 đủ sức tấn công hiệu quả cả mục tiêu cố định và mục tiêu có di chuyển chậm. Tên lửa mang đầu đạn thường nặng khoảng 400–450 kg, thích hợp để phá hủy công trình quân sự kiên cố như hầm chứa, radar tầm xa, sân bay hoặc nhà máy điện.

Đáng chú ý, Nga còn phát triển phiên bản Kh-102 – mang đầu đạn hạt nhân có sức công phá từ 250 kiloton đến 1 megaton. Với biến thể này, Kh-101/Kh-102 trở thành một phần trong “bộ ba hạt nhân” cùng với tên lửa đạn đạo liên lục địa và tàu ngầm mang tên lửa.

Thực chiến, đối đầu và chi phí vận hành

Kh-101 được thử nghiệm lần đầu trong chiến dịch tại Syria từ năm 2015 và kể từ năm 2022, loại tên lửa này được Nga sử dụng với quy mô lớn trong cuộc xung đột tại Ukraine. Theo thông tin từ các cơ quan quốc tế, hàng trăm quả Kh-101 đã được phóng để tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng, trung tâm điều hành và radar. Tuy nhiên, khi phóng đơn lẻ hoặc đi vào vùng có lưới phòng không dày đặc, nhiều quả đã bị đánh chặn bởi hệ thống Patriot, NASAMS hoặc IRIS-T.

Chi phí sản xuất một quả Kh-101 dao động từ 10–13 triệu USD. Đây là con số không nhỏ, khiến việc sử dụng ồ ạt trong chiến tranh kéo dài trở thành bài toán về chi phí cho phía Nga. Dù vậy, xét về hiệu năng – bao gồm tầm bắn xa, độ chính xác cao, khả năng tàng hình và tích hợp công nghệ hiện đại – Kh-101 vẫn là một trong những tên lửa hành trình tầm xa hiệu quả nhất hiện nay.

Trong so sánh quốc tế, Kh-101 có tầm vượt trội so với các loại tương đương như AGM-129 của Mỹ (~3.700 km), CJ-20 của Trung Quốc (~2.000 km), hay SCALP EG của Pháp – Anh (~560 km). Dù có điểm yếu là tốc độ không siêu thanh, nhưng khả năng bay thấp và cấu trúc tàng hình giúp Kh-101 giữ ưu thế trong nhiều kịch bản tác chiến.