Vì sao trời mưa lại khiến người ta nhớ về người yêu cũ?

Cứ mưa là buồn: Một “nỗi buồn quốc dân” không ai chỉ dạy

Trời chưa kịp đổ mưa, mạng xã hội đã có người viết: “Mưa rồi, buồn quá đi mất!”. Bạn thân tag bạn vào bài hát “Chiếc khăn gió ấm”. Người đang thất tình bật lại “Tháng sáu trời mưa”. Những người bình thường… cũng thấy lòng lặng lẽ hơn hẳn.

Thú vị là không ai dạy ta phải buồn khi mưa. Nhưng từ âm nhạc, thơ ca cho đến đời sống hàng ngày, mưa cứ thế gắn liền với sự cô đơn, hoài niệm, day dứt.

Vậy thì trời mưa có thật sự khiến người ta buồn không? Hay đó chỉ là một kiểu “hiệu ứng tâm lý” được lãng mạn hóa theo thời tiết?

Khoa học nói gì?

Đầu tiên, hãy tạm gác thơ ca lại để nói chuyện... dopamine. Thời tiết ảm đạm có thể gây ra sự suy giảm serotonin và dopamine, hai chất dẫn truyền thần kinh liên quan đến cảm xúc tích cực và hứng khởi.

Theo nghiên cứu, ánh sáng mặt trời có vai trò kích thích não tiết ra serotonin giúp duy trì trạng thái vui vẻ, năng lượng. Khi mưa, thiếu ánh sáng cộng với không khí ẩm ướt, lạnh khiến serotonin suy giảm, từ đó sinh ra cảm giác mệt mỏi, thiếu động lực, và… buồn không lý do.

Đây cũng là nguyên nhân của một hiện tượng có tên gọi “Hội chứng buồn theo mùa” (Seasonal Affective Disorder – SAD), trong đó nhiều người có biểu hiện trầm cảm nhẹ khi thời tiết âm u kéo dài.

Âm thanh và nhịp điệu mưa gợi nhớ ký ức – kể cả những ký ức buồn

Mưa có nhịp rơi đều, lặp lại, đôi khi tạo nên hiệu ứng như tiếng ru. Với người đang vui, đó có thể là bản nhạc thư giãn. Nhưng với người đang trống trải, âm thanh ấy trở thành tiếng vọng của ký ức.

Tâm lý học gọi đây là “kích hoạt cảm xúc qua gợi nhắc thụ động”. Âm thanh mưa, mùi đất ẩm, màu xám của bầu trời, tất cả là tác nhân cảm giác (emotional triggers) có khả năng kéo về những trải nghiệm cũ, đặc biệt là những trải nghiệm cô đơn, chia ly hoặc tiếc nuối.

Nếu ở phương Tây, mưa có thể gắn với mùa yêu (spring rain) thì trong văn hóa Á Đông – đặc biệt là Việt Nam mưa thường gắn với mất mát, hoài niệm, đơn côi.

Thơ xưa: “Tháng sáu trời mưa, trời mưa không dứt…”

Nhạc vàng: “Trời mưa nghe lạnh lùng ai đó chờ mong…”

Nhạc trẻ: “Cơn mưa ngang qua, cuốn trôi tất cả những ngày yêu dấu…”

Mưa xuất hiện dày đặc trong văn chương Việt như một biểu tượng cảm xúc, như thể mưa không chỉ rơi ngoài trời mà còn “rơi” trong lòng người.

Sống trong môi trường văn hóa ấy, mỗi khi mưa đến, ta tự động nhập vai buồn như một phản xạ có điều kiện.

Trái với sự lãng mạn hóa mưa, là sự yêu mưa của người hướng nội. Với nhiều người, mưa là lúc thế giới “giảm âm lượng”. Ít xe cộ. Ít cuộc gọi. Không phải ra ngoài. Một khoảng lặng hiếm hoi giữa đời sống bận rộn.

Có người bật đèn vàng, pha trà, đọc sách. Có người cuộn mình trong chăn nghe tiếng mưa rơi, chỉ đơn giản là được ở trong một trạng thái cảm xúc chậm lại.

Vì thế, cũng không nên mặc định "mưa là buồn". Mưa là thời tiết. Buồn hay không là do lòng chúng ta.