Vì sao bảo hiểm thiên tai vẫn khá xa lạ với phần lớn người dân Việt?

Khoảng 6h sáng nay (29/9), tâm bão số 10 Bualoi trên đất liền giữa Nghệ An - Hà Tĩnh, cường độ cấp 9, giật cấp 11. Dự báo 1-3 giờ tới, bão đi lên phía Tây Nghệ An và suy yếu dần. Khắp miền Bắc đến Hà Tĩnh mưa lớn xối xả.

Nhiều tuyến đường ven biển đã ngập sâu, hàng nghìn hộ dân phải sơ tán khẩn cấp. Hình ảnh mái tôn bay lật, cây cối đổ ngổn ngang và đồng ruộng chìm trong biển nước thêm một lần nữa gióng lên hồi chuông về mức độ tổn thương của Việt Nam trước thiên tai.

Việt Nam vốn được xếp vào nhóm quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi biến đổi khí hậu tại khu vực châu Á – Thái Bình Dương. Trong hơn hai thập kỷ qua, bão lũ đã cướp đi sinh mạng của hơn 13.000 người và gây thiệt hại kinh tế ước tính hơn 6,4 tỷ USD. Khoảng 70% dân số có nguy cơ chịu tác động trực tiếp, đặc biệt là nhóm người nghèo ở cả nông thôn lẫn thành thị.

Thế nhưng, khái niệm bảo hiểm thiên tai vẫn còn xa lạ với phần lớn người dân. Hiện nay, trên thị trường mới chỉ có một vài loại hình bảo hiểm liên quan như bảo hiểm nhà tư nhân (có thể bao gồm thiên tai nhưng không phổ biến), bảo hiểm cây trồng, vật nuôi (chủ yếu thí điểm ở một số địa phương) hay bảo hiểm tài sản cho doanh nghiệp lớn. Trong khi đó, đa số hộ dân và doanh nghiệp nhỏ vẫn đứng ngoài lề.

Thống kê từ Bảo hiểm Agribank (ABIC) cho thấy, riêng cơn bão Yagi năm 2024, khoảng 28.200 khách hàng vay vốn tại Agribank bị ảnh hưởng, dư nợ bị thiệt hại trực tiếp khoảng 14.600 tỷ đồng. Nhưng chỉ 130 khách hàng có bảo hiểm được bồi thường, với tổng số tiền khoảng 94,7 tỷ đồng, tương ứng chưa tới 1% giá trị thiệt hại. Con số này phản ánh khoảng trống rất lớn trong việc tiếp cận và sử dụng bảo hiểm thiên tai.

Một trong những nguyên nhân chính là nhận thức còn hạn chế. Nhiều người dân vẫn có tâm lý trông chờ vào sự hỗ trợ từ Nhà nước khi gặp thiên tai. Trong khi đó, chi phí bảo hiểm được cho là cao so với khả năng tài chính của các hộ gia đình nghèo, khiến họ không mặn mà tham gia.

Ở một số quốc gia như Nhật Bản hay Philippines, bảo hiểm động đất, bảo hiểm bão lũ đã trở thành bắt buộc, giúp giảm đáng kể gánh nặng ngân sách khi thảm họa xảy ra. Tại Việt Nam, dù chịu rủi ro cao nhưng bảo hiểm thiên tai vẫn chưa được quy định bắt buộc.

Các chuyên gia cho rằng, để thu hẹp khoảng trống này, trước hết cần đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng về rủi ro thiên tai và lợi ích của bảo hiểm. Bên cạnh đó, Chính phủ có thể xem xét chính sách hỗ trợ chi phí bảo hiểm cho nhóm yếu thế, đồng thời yêu cầu các công ty bảo hiểm phát triển sản phẩm linh hoạt, dễ tiếp cận và tích hợp bảo hiểm thiên tai vào các gói bảo hiểm khác.

Bão vẫn tiếp tục hoành hành tại miền Trung, nhấn mạnh tính cấp thiết của một cơ chế bảo vệ hiệu quả hơn cho người dân và doanh nghiệp. Bảo hiểm thiên tai không chỉ là một công cụ tài chính, mà còn là điểm tựa giúp cộng đồng sớm phục hồi sau thảm họa. Tuy nhiên, để “lá chắn” này thực sự phát huy hiệu quả, cần sự vào cuộc mạnh mẽ của cả Nhà nước, doanh nghiệp bảo hiểm và chính người dân.