Vì sao 21/6 là ngày dài nhất trong năm 2025?

Hạ chí 2025: Khi ánh sáng chạm đỉnh và bóng đêm lùi xa

Vào thứ Bảy ngày 21/6/2025 (tức ngày 26/5 Âm lịch), Trái Đất bước vào tiết Hạ chí – một khoảnh khắc thiên văn đặc biệt khi Bắc bán cầu nhận được ánh sáng mặt trời nhiều nhất trong năm. Đây là thời điểm Mặt trời ở vị trí cao nhất trên bầu trời, chiếu thẳng góc với chí tuyến Bắc. Tại nhiều nơi, ánh sáng kéo dài từ sáng sớm tới tận tối muộn tạo nên một ngày dài bất tận, còn đêm chỉ như chiếc bóng mờ lùi lại phía sau.

Theo ông Đặng Vũ Tuấn Sơn – Chủ tịch Hội Thiên văn và Vũ trụ học Việt Nam, Hạ chí không đơn giản là một ngày cố định mà là thời điểm cụ thể, được tính theo chuyển động quay quanh Mặt trời của Trái Đất. Khi trục Trái Đất nghiêng 23,5 độ về phía Mặt Trời, bán cầu Bắc sẽ “hướng mặt” về phía nguồn sáng vũ trụ này, còn bán cầu Nam chìm trong đêm dài lạnh giá của Đông chí.

Do sự chênh lệch múi giờ giữa các quốc gia, thời điểm Hạ chí được ghi nhận khác nhau. Tại Việt Nam năm nay, Hạ chí rơi vào đúng 21/6 nhưng ở Nhật Bản – nơi dùng múi giờ GMT+9 có thể là rạng sáng 22/6. Dù thời điểm chính xác có thay đổi nhẹ theo từng năm vì chu kỳ quay không tròn ngày của Trái Đất (~365,2422 ngày), Hạ chí luôn diễn ra vào khoảng từ 21 đến 22 tháng 6.

Vì sao Hạ chí là ngày dài nhất trong năm?

Bí mật nằm ở góc nghiêng kỳ diệu của Trái Đất. Khi bán cầu Bắc nghiêng cực đại về phía Mặt trời, bức xạ mặt trời được hấp thụ nhiều hơn, làm cho ban ngày kéo dài rõ rệt. Thậm chí ở các thành phố Bắc Âu, mặt trời không lặn hoàn toàn hiện tượng “đêm trắng” khiến bầu trời rực sáng gần như suốt 24 giờ. Hoàng hôn trong ngày Hạ chí cũng là lúc mặt trời lặn chậm nhất khiến ánh sáng nán lại trên bầu trời lâu hơn bình thường.

Mặc dù là ngày mặt trời lên cao nhất nhưng Hạ chí không đồng nghĩa với nhiệt độ cao nhất. Nguyên nhân là do các đại dương vẫn chưa hấp thụ đủ lượng nhiệt tích lũy từ mùa hè. Vì vậy, phải đến tháng 7, thời tiết mới đạt mức nóng đỉnh điểm. Đây cũng là lúc các hiện tượng thời tiết cực đoan dễ xuất hiện do gió Tín phong và Mậu dịch hoạt động mạnh gây ra mưa lớn và thậm chí là bão ở một số vùng ven biển.

Tại Việt Nam, Hạ chí thường trùng với giai đoạn thời tiết nắng nóng gay gắt, độ ẩm cao. Thời tiết lúc này dễ khiến cơ thể mất nước, tăng nguy cơ mắc các bệnh như say nắng, cảm cúm, sốt xuất huyết hoặc cảm lạnh do thay đổi nhiệt độ đột ngột giữa trong nhà và ngoài trời.

Hạ chí trong văn hóa: Khi thiên văn gặp tâm linh

Không chỉ là sự kiện thiên văn, Hạ chí còn là một dấu mốc văn hóa quan trọng trong đời sống nhiều quốc gia. Từ thời cổ đại, người ta đã tổ chức nghi lễ và lễ hội đón Hạ chí như cách thể hiện lòng biết ơn với Mặt trời – nguồn sống tối thượng. Tại châu Âu, lễ hội mùa hè (Midsummer) được tổ chức rộn ràng ở Thụy Điển, Na Uy, Phần Lan... với vũ điệu quanh cột nêu, các món ăn truyền thống và tiếng cười lan xa dưới ánh mặt trời không bao giờ tắt.

Ở Việt Nam, ngày Hạ chí không được tổ chức thành lễ lớn nhưng vẫn có các hoạt động văn hóa, dân gian mang tính chất mùa vụ. Một số địa phương tổ chức lễ cầu mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, sức khỏe an lành. Đây cũng là thời điểm cây cối vươn mình mạnh mẽ nhất trong năm, đồng ruộng rộn ràng vào vụ, người nông dân khởi đầu mùa thu hoạch mới đầy hy vọng.

Tuy nhiên, mùa Hạ chí không chỉ có những điều tích cực. Khi ánh sáng và nhiệt độ gia tăng, vi sinh vật cũng sinh sôi mạnh hơn. Đây là lúc con người dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường như ô nhiễm, thực phẩm dễ ôi thiu, gây nguy cơ ngộ độc. Do đó, việc phòng tránh các bệnh theo mùa là điều cần thiết trong giai đoạn này.

Hạ chí là điểm giao nhau giữa vũ trụ và nhịp sống con người. Nó nhắc ta về mối liên kết vô hình giữa vòng quay của Trái Đất và cuộc sống thường nhật nơi ánh sáng, thời gian và sinh khí hòa quyện tạo nên một khoảnh khắc đặc biệt mỗi năm chỉ đến một lần.

Ngày dài nhất trong năm không chỉ là hiện tượng thiên văn, mà còn là lời nhắc nhở về nhịp sinh học tự nhiên. Đó là lúc để ta sống chậm lại, quan sát ánh sáng thay đổi, cảm nhận hơi thở của vũ trụ trong từng khoảnh khắc và biết ơn vì một ngày dài thêm để tận hưởng, để cống hiến và để yêu thương.