Từ Yagi cho đến Wipha, tại sao nhiều cơn bão mạnh thường đi vào khu vực miền Bắc và miền Trung trong mùa hè, mùa thu?

Các yếu tố địa lý hình thành nên những cơn bão

Mỗi năm, trung bình từ 5–8 cơn bão hình thành và ảnh hưởng trực tiếp đến Việt Nam, đặc biệt là khu vực miền Trung và vùng ven biển Bắc Bộ. Theo các chuyên gia khí tượng, để hình thành một cơn bão, cần có ba yếu tố chính: nhiệt độ nước biển cao (tối thiểu 26°C), độ ẩm lớn trong không khí và cơ chế động lực tạo xoáy.

Thời gian hoạt động mạnh của bão và áp thấp nhiệt đới tập trung vào mùa hè và mùa thu. Ở Bắc Bán Cầu, bão thường xuất hiện từ tháng 6 đến tháng 11, thời điểm nhiệt độ biển tăng cao, đối lưu khí quyển mạnh, tạo điều kiện lý tưởng cho các hệ thống xoáy hình thành và phát triển.

Bão chủ yếu hình thành ở các vùng biển nhiệt đới, gần đường xích đạo, nơi có nguồn nhiệt dồi dào. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của lực Coriolis và các điều kiện khí quyển, các cơn bão có xu hướng di chuyển xa xích đạo, hướng về hai cực, và thường gia tăng cường độ khi đi vào vùng có nhiệt độ biển cao và độ gió đứt theo chiều dọc thấp.

Ở Việt Nam, rãnh thấp nhiệt đới thường xuất hiện từ tháng 7 đến tháng 9, trùng với thời điểm năng lượng tích tụ lớn trên biển. Vì vậy, các cơn bão trong giai đoạn này có xu hướng di chuyển vào khu vực miền Trung theo rìa các áp cao cận nhiệt và gió mùa Tây Nam.

Tác động của hiện tượng thời tiết toàn cầu đến bão

Các hiện tượng khí hậu toàn cầu như El Nino và La Nina cũng ảnh hưởng đáng kể đến tần suất và cường độ cơn bão. Khi xuất hiện El Nino, một số vùng biển nhiệt đới có thể ấm lên bất thường, tạo điều kiện thuận lợi để bão mạnh hơn, duy trì lâu hơn và di chuyển theo quỹ đạo phức tạp hơn.

Trong giai đoạn 2006–2017, khu vực miền Trung Việt Nam đã hứng chịu tới 7 cơn bão lớn cùng nhiều áp thấp nhiệt đới và gió mùa Đông Bắc. Phần lớn những hệ thống này di chuyển từ khu vực phía đông Philippines hoặc biển Đông Trung Quốc, mất khoảng 3–4 ngày để tiến vào vùng biển nước ta.

Một số tỉnh ven biển miền Trung và Bắc Bộ thường xuyên đối mặt với nguy cơ lũ lụt, nước dâng do bão và sạt lở đất. Ngoài ra, tình trạng mưa lớn kéo dài sau bão cũng khiến nhiều khu vực bị cô lập hoặc thiệt hại nặng nề về cơ sở hạ tầng, nông nghiệp và đời sống dân cư.

Cơn bão Yagi và Wipha: Những cảnh báo hiện hữu

Trong số các cơn bão gần đây, bão Yagi được đánh giá là cơn bão mạnh nhất trong vòng 30 năm tại Việt Nam. Hình thành nhanh, không suy yếu qua nhiều giờ, giật trên cấp 17, Yagi là siêu bão chưa từng có ở Biển Đông và mạnh nhất châu Á trong năm 2024.

Bão Yagi tăng cường nhanh chóng nhờ vùng biển tích tụ năng lượng lớn sau thời gian dài không có bão. Kết hợp với nhiệt độ nước biển cao và gió đứt theo chiều dọc yếu, cấu trúc lõi ấm của bão được duy trì ổn định. Bão còn được tiếp thêm năng lượng từ gió mùa Tây Nam, giúp duy trì và tăng cấp trong quá trình di chuyển vào Biển Đông và sau đó đổ bộ vào Trung Quốc.

Hiện nay, bão Wipha đang tiến vào Vịnh Bắc Bộ. Dự báo từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn quốc gia cho thấy, bão có thể mạnh lên cấp 10–11, giật cấp 14 khi đến gần Quảng Ninh, Hải Phòng và ảnh hưởng trực tiếp đến các tỉnh từ Thanh Hóa đến Nghệ An.

Khu vực ven biển từ Quảng Ninh đến Nghệ An đang được đặt trong tình trạng cảnh báo mưa to, gió mạnh, nước dâng và nguy cơ ngập úng cao.

Theo thống kê, mực nước tại các trạm quan trắc như Hòn Dấu (Hải Phòng), Cửa Ông (Quảng Ninh), Trà Cổ… có thể đạt mức từ 3,6 đến 4,8 m, kèm theo sóng biển cao 3–5 m. Nguy cơ nước biển dâng, ngập úng vùng cửa sông, ven biển là rất cao trong chiều ngày 22/7.