Từ góc sân nhà, nông dân Hà Nam nâng tầm thứ "tinh túy" của làng, vừa giữ được nghề quý, vừa có thu nhập cao

Từ mành trải đến mành dại: Hành trình đổi mới sản phẩm truyền thống

Làng nghề mành nứa tại thị trấn Vĩnh Trụ (huyện Lý Nhân, Hà Nam) là một trong những điển hình về sự bền bỉ, đổi mới của nông dân trong việc gìn giữ và phát triển nghề truyền thống. Từng nổi tiếng với mành trải phục vụ phơi nông sản, nay làng nghề đang từng bước chuyển hướng sản xuất sang mành dại – loại mành dùng che nắng mang tính thẩm mỹ cao để đáp ứng nhu cầu thị trường hiện đại.

Nghề mành nứa tại Vĩnh Trụ bắt đầu từ những năm 1930, khi ông Trần Văn Huân – một người dân trong làng từng làm việc tại Trường Bách nghệ Đông Dương mang kỹ thuật về quê truyền dạy. Từ mục tiêu ban đầu là tạo việc làm cho người thân, dần dần nghề lan rộng, trở thành sinh kế cho hàng trăm nông dân tại thôn 1 và 2 – Công Xá. Thời điểm hoàng kim cách đây hơn 20 năm, làng nghề có gần 1.000 lao động đủ các độ tuổi, sản phẩm được tiêu thụ khắp miền Bắc.

Tuy nhiên, sự thay đổi trong phương thức sản xuất nông nghiệp khiến nhu cầu mành trải giảm mạnh. Trước thực tế đó, người dân làng nghề đã chủ động chuyển mình. Thay vì chỉ làm mành trải với các nan nhỏ, sản phẩm hiện nay đa phần là mành dại – có nan to, thưa, được làm từ phần cật già, thẳng của cây nứa và ngâm kỹ dưới ao để tăng độ bền.

Điểm nổi bật là người dân làng nghề không chỉ cải tiến mẫu mã mà còn nâng cao chất lượng, đa dạng hóa kích thước theo đơn đặt hàng, chiều rộng có thể lên đến 4m. Sản phẩm mành dại hiện được sử dụng tại nhiều công trình như cơ quan, biệt thự, đền chùa… và đi kèm phụ kiện cuộn tiện lợi. Việc kết hợp giữa thủ công và một số khâu cơ giới hóa (như cắt, chẻ nứa) giúp tăng năng suất, tiết kiệm sức lao động.

Gìn giữ sinh kế nông dân, hướng đến phát triển bền vững

Một trong những hộ tiêu biểu của làng nghề là gia đình bác Trần Huy Điểm (thôn 1 – Công Xá). Hơn 10 năm nay, gia đình bác đã chuyển hẳn sang sản xuất mành dại. Mỗi năm, cơ sở làm ra hàng trăm m² với đủ kích thước, giá bán lên đến 150.000–160.000 đồng/m² tùy loại. Theo bác Điểm, so với các loại mành nhựa công nghiệp, mành nứa truyền thống có tính thẩm mỹ và độ bền cao hơn, vẫn giữ được chỗ đứng trên thị trường.

Hiện tại, làng nghề có khoảng 200 hộ tham gia, giải quyết việc làm cho 300–400 lao động địa phương. Đáng chú ý, phần lớn người làm nghề là nông dân lớn tuổi, không đủ điều kiện làm việc tại các doanh nghiệp hay khu công nghiệp. Trong bối cảnh diện tích đất nông nghiệp tại Vĩnh Trụ đang dần thu hẹp, việc duy trì nghề làm mành nứa không chỉ giữ gìn bản sắc văn hóa làng nghề mà còn là giải pháp kinh tế hiệu quả, nâng cao thu nhập bền vững.

Ông Trần Xuân Kỷ – Chủ tịch Hội Nông dân thị trấn Vĩnh Trụ – đánh giá cao nỗ lực của người dân trong việc đổi mới và duy trì nghề. Hội Nông dân đã tích cực hỗ trợ hội viên vay vốn từ Quỹ hỗ trợ nông dân và Ngân hàng Chính sách xã hội để mua nguyên liệu, đầu tư sản xuất. Ông cho biết thêm: “Nghề mành nứa vẫn đang được phát huy tốt. Đây là hướng đi phù hợp để nâng cao thu nhập cho hội viên nông dân”.

Bên cạnh nỗ lực của người dân, việc thúc đẩy làng nghề phát triển ổn định trong tương lai rất cần sự đồng hành từ chính quyền địa phương và các ngành chức năng. Cụ thể là hỗ trợ đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại vào các khâu sản xuất; đồng thời tổ chức thành lập HTX chuyên ngành, các hiệp hội nghề nghiệp để tăng tính liên kết, chia sẻ đầu ra, xây dựng thương hiệu tập thể.