Tranh cãi xung quanh số màu thật sự của cầu vồng: 5 hay 7?

Bí mật khoa học đằng sau cầu vồng

Mỗi khi mưa tạnh, bầu trời lại bất chợt bừng sáng với những dải sắc màu cong cong, khiến bất kỳ ai cũng phải dừng chân chiêm ngưỡng. Cầu vồng từ lâu đã đi vào thơ ca, thần thoại như biểu tượng của hy vọng và sự bình an. Tuy nhiên, ít người biết rằng đằng sau vẻ đẹp lung linh đó là cả một câu chuyện khoa học thú vị.

Thực chất, cầu vồng không phải là một vật thể cụ thể, mà là hiện tượng quang học hình thành từ sự khúc xạ, phản xạ và tán xạ ánh sáng Mặt Trời trong các hạt mưa. Khi ánh sáng trắng đi qua giọt nước, nó bị bẻ cong và phân tách thành các bước sóng khác nhau – chính là những màu sắc quen thuộc mà mắt người nhìn thấy. Sau một lần phản xạ trong giọt nước, chùm sáng thoát ra ngoài và đi vào mắt ta, tạo nên dải màu hình cung.

Điều đặc biệt là mỗi người quan sát cầu vồng đều nhìn thấy một “phiên bản” khác nhau, do góc phản chiếu của ánh sáng vào mắt mỗi người là riêng biệt. Bởi vậy, cầu vồng mà bạn thấy không hoàn toàn giống với cầu vồng người đứng cạnh. Ngoài cầu vồng chính với bảy màu rõ nét, còn có cầu vồng phụ xuất hiện mờ hơn ở phía ngoài, hình thành từ ánh sáng phản xạ hai lần trong giọt nước khiến màu sắc bị đảo ngược. Đôi khi, người ta còn bắt gặp hiện tượng cầu vồng kép hoặc cầu vồng ngược, hiếm gặp ở những vùng khí quyển đặc biệt.

Cầu vồng dưới góc nhìn văn hóa và triết lý

Trong sách giáo khoa, cầu vồng thường được mô tả với bảy màu gồm: đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím (cách phân chia do Isaac Newton đề xuất từ thế kỷ 17). Tuy nhiên, đây không phải là quy luật tuyệt đối. Thực tế, cầu vồng là một phổ ánh sáng liên tục với hàng trăm sắc độ khác nhau. Mắt người chỉ có thể phân biệt rõ một số vùng chính, còn thiết bị quang học hiện đại lại ghi nhận hàng loạt biến thiên tinh vi hơn. Ở nhiều nền văn hóa, cầu vồng được chia thành 5 hoặc 6 màu tùy theo ngôn ngữ và cách cảm nhận thị giác.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng Newton lựa chọn con số 7 vì ông muốn gắn cầu vồng với quan niệm hài hòa trong tự nhiên: 7 nốt nhạc, 7 hành tinh trong thiên văn học cổ, 7 ngày trong tuần. Do đó, bảy màu cầu vồng có thể xem là sự kết hợp giữa khoa học và triết lý, vừa mang tính quan sát, vừa gợi mở chiều sâu văn hóa.

Ngày nay, với công nghệ chụp ảnh và phân tích hiện đại, cầu vồng được chứng minh là không hề có “ranh giới” màu sắc rõ rệt. Dải sáng trải dài liên tục từ đỏ tới tím, thậm chí trong một số điều kiện ánh sáng, cầu vồng chỉ hiện ra 2–3 màu chính. Chính sự đa dạng này càng làm cho hiện tượng trở nên hấp dẫn, khơi gợi nhiều cách lý giải khác nhau qua các thời kỳ lịch sử.

Không chỉ dừng ở khía cạnh khoa học, cầu vồng còn là biểu tượng mang nhiều tầng ý nghĩa. Trong thần thoại Hy Lạp, nó được xem là chiếc cầu nối giữa trời và đất. Trong văn hóa phương Đông, cầu vồng tượng trưng cho sự hòa hợp giữa âm và dương.