Trạm sạc cố định tại chỗ hay trạm đổi pin nhanh, đâu là tương lai bền vững cho xe điện ở Việt Nam?

Sự lựa chọn ổn định và quen thuộc

Thị trường xe điện Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển nhanh chóng, không chỉ về số lượng thương hiệu mà còn về triết lý công nghệ. Một bên là mô hình sạc cố định "quen thuộc, an toàn và phù hợp với số đông", bên kia là mô hình pin rời đổi nhanh "táo bạo, tiện lợi nhưng còn nhiều thách thức".

Trong nhiều năm, sạc cố định gần như mặc định cho mọi phương tiện điện. Các hãng lớn như VinFast, Dat Bike, Pega hay những thương hiệu ngoại nhập như Yadea đều áp dụng. Với người tiêu dùng phổ thông, đây là phương thức đơn giản, dễ hiểu. Việc cắm sạc xe máy điện tại nhà vào ban đêm đã trở thành thói quen, tương tự như sạc điện thoại sau một ngày dài. Đối với nhu cầu di chuyển ngắn hằng ngày, việc sạc đầy pin trong vài tiếng đồng hồ được coi là hợp lý.

Ưu điểm nổi bật của sạc cố định là sự đơn giản và chi phí đầu tư thấp. Người dùng chỉ cần mua xe, kèm theo bộ sạc, mà không phải lo lắng về hạ tầng phức tạp bên ngoài. Các hãng xe cũng tập trung vào bán sản phẩm và cung cấp dịch vụ bảo hành pin, giúp khách hàng yên tâm hơn khi hoàn toàn làm chủ chiếc xe và bộ pin. Một số doanh nghiệp đã bắt đầu xây dựng các điểm sạc công cộng tại chung cư, bãi đỗ xe, nhưng phần lớn người dùng vẫn dựa vào việc sạc tại nhà.

Dù vậy, mô hình này không tránh khỏi nhược điểm. Thời gian sạc dài vẫn là rào cản lớn nhất. Dù công nghệ pin lithium-ion đã cải thiện đáng kể, người dùng vẫn phải chờ vài tiếng để pin đầy. Điều này trở thành “nỗi ám ảnh” đối với những người cần di chuyển liên tục hoặc đi xa. Bên cạnh đó, việc sạc thường xuyên cũng làm dấy lên lo ngại về tuổi thọ pin, dù hệ thống quản lý pin (BMS) hiện đại đã phần nào khắc phục.

Pin rời đổi nhanh tiện lợi cho nhu cầu di chuyển cường độ cao

Đối lập với sự ổn định của sạc cố định, mô hình pin rời đổi nhanh đang mở ra một hướng đi mới. Tiên phong trong lĩnh vực này tại Việt Nam là startup Selex Motors, không chỉ bán xe mà còn xây dựng cả một hệ sinh thái pin và trạm đổi pin. Với giải pháp này, thay vì chờ đợi, người dùng chỉ cần tới trạm, tháo pin cũ và lắp pin đã sạc đầy chỉ trong chưa đầy 2 phút.

Điểm mạnh của mô hình đổi pin là tốc độ và sự tiện lợi. Nó giải quyết triệt để vấn đề thời gian sạc và nỗi lo hết pin giữa đường. Đây là chiến lược đặc biệt phù hợp với các tài xế công nghệ, shipper hoặc những người làm nghề giao vận. Với họ, mỗi phút chờ sạc là một phút mất thu nhập. Việc thuê pin còn giúp giảm chi phí mua xe ban đầu, đồng thời nhà cung cấp đảm nhận quản lý, bảo dưỡng và tái chế pin, đảm bảo pin luôn trong trạng thái tốt.

Tuy nhiên, đổi pin cũng gặp không ít thách thức. Vấn đề lớn nhất là sự tiêu chuẩn hóa. Hiện tại, mỗi hãng xe lại có thiết kế pin riêng, khác biệt về kích thước, dung lượng, cơ chế kết nối. Điều này khiến việc xây dựng một mạng lưới trạm đổi pin chung trở nên bất khả thi. Các hãng buộc phải phát triển hệ sinh thái riêng, đòi hỏi vốn đầu tư khổng lồ cho cả trạm đổi và kho pin dự trữ. Với các startup, đây là gánh nặng lớn, thậm chí quyết định sự sống còn. Dù Selex Motors đang nỗ lực xây dựng chuẩn pin chung, việc thuyết phục các hãng lớn tham gia vẫn là chặng đường đầy gian nan.

Nhìn tổng thể, cả hai mô hình đều có chỗ đứng riêng trong thị trường xe điện Việt Nam. Sạc cố định tiếp tục là lựa chọn hàng đầu cho đa số người tiêu dùng cá nhân, những người di chuyển quãng đường ngắn và có điều kiện sạc pin tại nhà. Trong khi đó, đổi pin nhanh đang dần chiếm lĩnh “ngách” thị trường, phục vụ nhóm khách hàng có nhu cầu sử dụng xe với tần suất cao.