Tòa án Thương mại Mỹ bác bỏ gói thuế quan đối ứng của ông Trump
Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ bác bỏ gói thuế đối ứng của ông Trump, nhấn mạnh Tổng thống không có quyền đơn phương áp thuế.
Trong phán quyết được công bố tại Manhattan, hội đồng ba thẩm phán của tòa án nhận định Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) không trao cho tổng thống quyền áp thuế quan đơn phương với quy mô lớn như vậy.
Theo Tòa án, Hiến pháp Mỹ trao cho Quốc hội quyền độc quyền trong việc điều tiết thương mại quốc tế. Việc Tổng thống Trump viện dẫn IEEPA để áp thuế lên gần như toàn bộ đối tác thương mại từ EU, Anh, Canada, Mexico đến Trung Quốc đều không đủ cơ sở pháp lý.
Phán quyết yêu cầu chính quyền có 10 ngày để hoàn tất quy trình hành chính nhằm ngừng áp dụng các mức thuế, dù phần lớn đã bị đình chỉ trước đó.
Đáng chú ý, Tòa án cũng chặn các gói thuế quan riêng biệt được ông Trump triển khai với lý do chống buôn lậu, ma túy và người nhập cư bất hợp pháp, áp lên hàng hóa từ Trung Quốc, Mexico và Canada.
Ngay sau khi phán quyết được ban hành, chính quyền Trump đã nộp đơn kháng cáo. Vụ việc sẽ tiếp tục qua các cấp tòa cao hơn và có thể được Tòa án Tối cao xem xét nếu cần thiết.
Doanh nghiệp có thể được hoàn thuế
Trong trường hợp chính quyền thất bại ở các phiên kháng cáo, Cơ quan Hải quan và Bảo vệ Biên giới Mỹ (CBP) sẽ phát hành chỉ thị yêu cầu hoàn trả tiền thuế đã thu kèm lãi suất cho các doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Các mức thuế đối ứng từng được giảm về 10% với hầu hết quốc gia, nhưng bị nâng lên 145% với hàng hóa Trung Quốc (hiện đã hạ về mức 30%) đều nằm trong diện được hoàn lại.
Tuy nhiên, thuế quan áp dụng đối với thép và nhôm, vốn dựa trên một đạo luật khác liên quan đến an ninh quốc gia, không bị ảnh hưởng bởi phán quyết lần này.
Bộ phận truyền thông Nhà Trắng tỏ ra bất mãn với quyết định trên. Phó phát ngôn viên Kush Desai tuyên bố: "Không phải việc của các thẩm phán không được bầu chọn để quyết định cách thức giải quyết tình trạng khẩn cấp quốc gia một cách thích hợp. Chính quyền quyết tâm sử dụng mọi đòn bẩy hành pháp để khôi phục lại sự vĩ đại của nước Mỹ".
Trong khi đó, các bang và tổ chức dân sự đã tham gia vụ kiện hoan nghênh quyết định. Tổng chưởng lý bang New York, bà Letitia James, cho rằng: "Luật pháp rõ ràng là không tổng thống nào có quyền tự ý tăng thuế bất cứ khi nào họ muốn. Các mức thuế này như một đợt tăng thuế khổng lồ áp lên người dân và doanh nghiệp, đe dọa gây ra lạm phát và thiệt hại kinh tế trên toàn quốc".
Ngay sau phán quyết, thị trường chứng khoán châu Á đồng loạt tăng điểm. Chỉ số Nikkei 225 của Nhật tăng khoảng 1,5%, Shanghai Composite tăng 0,7%. Hợp đồng tương lai chứng khoán Mỹ cũng ghi nhận mức tăng mạnh. Đồng USD tăng giá so với các đồng tiền trú ẩn an toàn như yen Nhật và franc Thụy Sĩ.
Chuyên gia Stephen Innes tại SPI Asset Management đánh giá đây là một "bước ngoặt cấu trúc", thể hiện sự giới hạn quyền lực hành pháp.
Trình tự pháp lý về thuế đối ứng tại Mỹ
Tại Mỹ, trình tự pháp lý để áp đặt hoặc điều chỉnh thuế quan, đặc biệt là thuế đối ứng (retaliatory tariffs) trải qua các bước như sau:
1. Cơ sở pháp lý: Tổng thống chỉ có thể hành động nếu được ủy quyền bởi một đạo luật của Quốc hội như IEEPA, phân đoạn 301 (Đạo luật Thương mại 1974) hoặc phân đoạn 232 (liên quan đến an ninh quốc gia).
2. Thông báo và tham vấn: Phải thông báo với Quốc hội và có thể phải tổ chức điều trần công khai, đặc biệt với các mức thuế mang tính hệ thống.
3. Áp dụng thực tế: Cơ quan Hải quan sẽ ban hành quy định và hướng dẫn cho cán bộ tại biên giới để triển khai thuế suất mới.
4. Giám sát và khiếu kiện: Các bên bị ảnh hưởng có thể kiện ra Tòa án Thương mại Quốc tế hoặc thông qua Cơ chế giải quyết tranh chấp của WTO.
5. Kháng cáo: Quyết định của Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ (CIT) có thể bị kháng cáo lên Tòa phúc thẩm liên bang và cuối cùng là Tòa án Tối cao.
Thông báo về gói thuế quan đối ứng đã gây ra hỗn loạn trên các thị trường tài chính toàn cầu. Sau các vòng đàm phán và đình chỉ, mức thuế được điều chỉnh, Mỹ và Trung Quốc đã đạt thỏa thuận tạm ngừng chiến tranh thương mại, hạ mức thuế xuống 30% và 10% tương ứng. Gần đây, ông Trump đe dọa áp thuế 50% lên hàng hóa từ EU, dù đã đồng ý gia hạn đàm phán thêm một tháng.