Tính toán "lên đời" Cao tốc Bắc - Nam phía Đông: Dài hơn 1.100 km, 6 làn xe, vốn đầu tư 152.135 tỷ đồng

Thận trọng trong chủ trương mở rộng dự án cao tốc

Bộ Tài chính mới đây đã có công văn số 4722/BTC-ĐT gửi Bộ Xây dựng để góp ý đối với Báo cáo nghiên cứu đầu tư mở rộng các đoạn tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông, thuộc các giai đoạn 2017–2020 và 2021–2025. Đây là đề xuất nâng cấp quy mô các tuyến cao tốc hiện hữu lên theo đúng quy hoạch (6 làn xe), với tổng chiều dài hơn 1.100 km và sơ bộ tổng mức đầu tư khoảng 152.135 tỷ đồng.

Theo Bộ Tài chính, chủ trương mở rộng các tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông là một định hướng lớn, phù hợp với Nghị quyết 29-NQ/TW về mục tiêu phát triển hệ thống đường bộ cao tốc đạt 5.000 km vào năm 2030. Tuy nhiên, trước khi trình cấp có thẩm quyền, Bộ Xây dựng cần bổ sung các cơ sở chính trị, pháp lý, thực tiễn và khoa học làm rõ sự cần thiết phải đầu tư mở rộng trong bối cảnh nhiều đoạn tuyến mới hoàn thành và đi vào khai thác chưa lâu.

Một trong những nội dung được Bộ Tài chính đặc biệt lưu ý là việc dự báo nhu cầu giao thông và lưu lượng xe thực tế, trên cơ sở đánh giá khoa học và khả năng phân lưu giữa các phương thức vận tải. Việc thu phí trở lại đối với các tuyến cao tốc đầu tư công trong tương lai cũng cần được tính đến trong các mô hình dự báo để tránh dàn trải và lãng phí nguồn lực.

Đề nghị đánh giá đầy đủ về pháp lý, thủ tục và hiệu quả đầu tư

Ngoài phân tích nhu cầu, Bộ Xây dựng cũng được đề nghị rà soát khả năng hoàn thiện thủ tục đầu tư, đặc biệt với các dự án quan trọng quốc gia hoặc đang thi công, bao gồm điều kiện thi công, mặt bằng, vật liệu và quy trình pháp lý liên quan đến việc điều chỉnh chủ trương đầu tư hoặc hợp đồng PPP (đối tác công – tư).

Theo quy định mới tại Luật PPP, Luật Đường bộ 2024, Nghị định số 165/2024/NĐ-CP và Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ 2024, Bộ Xây dựng cần thuyết minh rõ phương án sử dụng vốn đầu tư công trong việc mở rộng các dự án đang triển khai theo hình thức PPP.

Đặc biệt, một điểm được nhấn mạnh là đánh giá hiệu quả đầu tư của các dự án đã hoàn thành trong giai đoạn 2017–2025. Bộ Tài chính đặt câu hỏi: Việc đầu tư mở rộng có phát sinh lãng phí không? Liệu có đảm bảo hiệu quả sử dụng vốn và tránh trùng lặp đầu tư trong thời gian ngắn?

Kiến nghị bổ sung kịch bản và lộ trình đầu tư

Trước đó, tại công văn số 727/BXD-KHTC, Bộ Xây dựng đã kiến nghị Thủ tướng Chính phủ cho ý kiến về chủ trương mở rộng tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông theo quy mô quy hoạch (6 làn xe), khởi công dự kiến vào quý IV/2025.

Bộ Xây dựng đề xuất được giao làm đầu mối thực hiện điều chỉnh Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án giai đoạn 2021–2025 và xây dựng các cơ chế đặc thù để đẩy nhanh tiến độ. Tuy nhiên, Bộ Tài chính yêu cầu bổ sung kịch bản tổng thể về đầu tư mạng lưới đường cao tốc, để đạt mục tiêu quốc gia 5.000 km vào năm 2030. Kịch bản này cần tính toán cả các tuyến trục ngang, nút giao và đường kết nối trong bối cảnh nguồn lực ngân sách hạn chế.

Cùng với đó, cần đánh giá khả năng giải ngân trong năm 2025 đối với các đoạn tuyến được đề xuất mở rộng, đảm bảo rằng vốn bố trí phù hợp với khả năng thi công thực tế, tránh tình trạng vốn chờ dự án hoặc ngược lại.