Tỉnh nhỏ nhất Việt Nam chuẩn bị quy hoạch lại di tích quốc gia gần 1000 năm tuổi

Mở rộng bảo vệ, nâng cao giá trị di tích quốc gia

Tỉnh Bắc Ninh vừa công bố kế hoạch điều chỉnh quy hoạch bảo tồn và phát huy giá trị của Di tích quốc gia đặc biệt Chùa Phật Tích, một trong những ngôi chùa cổ nổi bật của vùng châu thổ sông Hồng. Quy hoạch mới nhằm hướng đến bảo vệ toàn diện yếu tố gốc của di tích, mở rộng không gian văn hóa – sinh thái, đồng thời tăng hiệu quả quản lý và phát triển du lịch bền vững.

Theo nội dung quy hoạch, diện tích khu vực bảo vệ I sẽ tăng lên 1,28 ha (tăng 0,05 ha so với trước đây) và khu vực bảo vệ II mở rộng thành 15,24 ha (tăng khoảng 14,46 ha). Như vậy, tổng diện tích vùng bảo vệ di tích lên đến 16,52 ha, bao gồm các công trình chùa chính, núi Phật Tích, hồ nước, vườn tháp, các không gian sinh hoạt tôn giáo và kiến trúc phụ trợ.

Việc điều chỉnh quy mô không chỉ nhằm khắc phục những hạn chế trong việc bảo vệ hiện trạng mà còn hướng tới phát triển không gian cảnh quan gắn với văn hóa truyền thống, góp phần bảo tồn các di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia và hệ sinh thái tự nhiên của khu vực.

Tổ chức không gian và hạ tầng đồng bộ

Quy hoạch xác định bốn phân khu chức năng chính:

• Khu vực bảo vệ I (1,28 ha): Là vùng bảo vệ nghiêm ngặt các yếu tố gốc của di tích, bao gồm gác chuông, tam bảo, phủ chúa, nhà tổ, hành lang, hậu đường, giảng đường, trai đường và các công trình phụ trợ như ao rồng, vườn tháp, quan âm viện.
• Khu vực bảo vệ II (15,24 ha): Là khu vực bảo vệ cảnh quan mở rộng gồm núi Phật Tích (từ độ cao 33m trở lên), các hồ nước, giếng rồng, nhà tăng, nhà trưng bày di tích, sân di tích và công trình đình làng Phật Tích phục dựng.
• Vùng phát huy giá trị di tích (8,43 ha): Bố trí các không gian dịch vụ, sinh hoạt văn hóa và công cộng phục vụ khách du lịch và cộng đồng địa phương.
• Vùng đệm bảo vệ cảnh quan (8,71 ha): Là khu vực chân núi Phật Tích từ độ cao 33m trở xuống đến ranh giới quy hoạch, có vai trò giảm thiểu tác động từ bên ngoài, đảm bảo tính bền vững của môi trường và di tích.

Cùng với việc xác lập ranh giới bảo vệ rõ ràng, quy hoạch cũng đề xuất xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật phục vụ bảo tồn, tu bổ và khai thác du lịch. Các công trình xây mới phải đảm bảo hài hòa với tổng thể không gian, không làm ảnh hưởng đến cảnh quan, kiến trúc và sinh hoạt văn hóa – tín ngưỡng trong khuôn viên di tích.

Phát triển du lịch gắn với bảo tồn di sản

Một trong những định hướng trọng tâm của quy hoạch lần này là gắn kết bảo tồn di tích quốc gia với phát triển du lịch văn hóa – sinh thái. Chùa Phật Tích sẽ được định hình là điểm du lịch tâm linh, lịch sử đặc sắc của Bắc Ninh và vùng đồng bằng Bắc Bộ, kết nối với hệ thống chùa cổ như chùa Dâu, chùa Bút Tháp (Thuận Thành), chùa Tiêu (Từ Sơn)…

Sản phẩm du lịch được tập trung phát triển bao gồm:

• Du lịch lễ hội gắn với các sự kiện truyền thống của chùa Phật Tích.
• Du lịch khám phá văn hóa, lịch sử và trải nghiệm sinh hoạt tôn giáo.
• Tuyến du lịch sông Đuống và các tour cuối tuần từ Hà Nội, các tỉnh lân cận.

Quy hoạch cũng đề cập việc giữ gìn các yếu tố văn hóa phi vật thể như nghi lễ, lễ hội dân gian, nhạc lễ, tập tục gắn với chùa Phật Tích – qua đó giúp di tích không chỉ là một điểm đến du lịch, mà còn là nơi gìn giữ ký ức văn hóa của cộng đồng.

Việc xác định rõ ràng vùng đệm, cơ cấu phân khu chức năng và các chỉ tiêu sử dụng đất được kỳ vọng sẽ giúp tỉnh Bắc Ninh quản lý hiệu quả hơn quá trình tu bổ, đầu tư và khai thác di tích trong dài hạn. Đây cũng là cơ sở pháp lý cho các dự án bảo quản, phục hồi hiện vật, cũng như các hạng mục công trình phục vụ khách du lịch.