Tìm hiểu thao túng thị trường chứng khoán, cách phòng tránh hành vi này như thế nào?

Thao túng chứng khoán là gì?

Thao túng chứng khoán là hành vi gian lận nhằm làm tăng, giảm giá cổ phiếu để trục lợi trên cơ sở thua lỗ của những người tham gia khác trên thị trường.

Việc này gây cản trở việc xác định giá trị doanh nghiệp, gây nhiễu các phân tích về khoản đầu tư tốt do cung cầu ảo, cũng ảnh hưởng tiêu cực đến tính bền vững, công khai và minh bạch của thị trường. Lợi ích và trao đổi của các nguồn lực kinh tế cũng bị đe dọa, dẫn đến hoạt động huy động vốn của doanh nghiệp thông qua bán cổ phần trên sàn chứng khoán khó khăn, biến động và rủi ro hơn.

Trên thị trường chứng khoán, thao túng thường hay được thực hiện thông qua việc lợi dụng quy luật cung - cầu để tác động tới mức giá. Quy mô của thị trường sẽ ảnh hưởng rất lớn đến khả năng xảy ra hiện tượng thao túng. Một thị trường có quy mô, số lượng người tham gia lớn thì việc thao túng sẽ trở nên khó khăn hơn. Ngược lại, thị trường nhỏ thì rất dễ bị thao túng hơn.

Hình minh họa (nguồn internet)

Theo khoản 2 Điều 3 Nghị định 156/2020/NĐ-CP, thao túng thị trường chứng khoán là việc thực hiện hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán, gồm một, một số hoặc tất cả các hành vi dưới đây:

- Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo;

- Đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua, bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo;

- Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường;

- Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán;

- Đưa ra ý kiến một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán, về tổ chức phát hành chứng khoán nhằm tạo ảnh hưởng đến giá của loại chứng khoán đó sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó;

- Sử dụng các phương thức hoặc thực hiện các hành vi giao dịch khác hoặc kết hợp tung tin đồn sai sự thật, cung cấp thông tin sai lệch ra công chúng để tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.

Thao túng thị trường chứng khoán bị xử lý như thế nào?

Căn cứ vào tính chất, mức độ, hậu quả hành vi vi phạm, nhân thân, các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm thì người thực hiện hành vi thao túng thị trường chứng khoán sẽ bị xử lý hình sự hoặc bị xử phạt vi phạm hành chính. Cụ thể:

- Về hình sự:

Theo Điều 211 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 quy định về Tội Thao túng thị trường chứng khoán.Cụ thể:

“Điều 211. Tội thao túng thị trường chứng khoán

1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây thu lợi bất chính từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.500.000.000 đồng hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng, thì bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác hoặc thông đồng với nhau liên tục mua, bán chứng khoán nhằm tạo ra cung, cầu giả tạo;

b) Thông đồng với người khác đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày giao dịch hoặc thông đồng với nhau giao dịch mua bán chứng khoán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu hoặc quyền sở hữu chỉ luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung cầu giả tạo;

c) Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường nhằm tạo ra mức giá đóng cửa hoặc giá mở cửa mới cho loại chứng khoán đó trên thị trường;

d) Giao dịch chứng khoán bằng hình thức cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua, bán chứng khoán gây ảnh hưởng lớn đến cung cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán;

đ) Đưa ra ý kiến một cách trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán, về tổ chức phát hành chứng khoán nhằm tạo ảnh hưởng đến giá của loại chứng khoán đó sau khi đã thực hiện giao dịch và nắm giữ vị thế đối với loại chứng khoán đó;

e) Sử dụng các phương thức hoặc thực hiện các hành vi giao dịch khác để tạo cung cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 4.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Có tổ chức;

b) Thu lợi bất chính 1.500.000.000 đồng trở lên;

c) Gây thiệt hại cho nhà đầu tư 3.000.000.000 đồng trở lên;

d) Tái phạm nguy hiểm.

3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

4. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:

a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 2.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng;

b) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 5.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng;

c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;

d) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 500.000.000 đồng đến 2.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định từ 01 năm đến 03 năm hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.”

- Về xử phạt hành chính:

Mức xử phạt hành chính đối với hành vi thao túng thị trường chứng khoán quy định tại Điều 36 Nghị định 156/2020 NĐ-CP ( được sửa đổi bởi Khoản 30, Điều 1 NĐ 128/2021/ NĐ-CP):

“30. Sửa đổi, bổ sung khoản 1 Điều 36 như sau:

1. Phạt tiền 10 lần khoản thu trái pháp luật nhưng không thấp hơn mức phạt tiền tối đa quy định tại điểm b khoản 3 Điều 5 Nghị định này đối với hành vi thao túng thị trường chứng khoán. Trường hợp không có khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn mức phạt tiền tối đa quy định tại điểm b khoản 3 Điều 5 Nghị định này thì áp dụng mức phạt tiền tối đa quy định tại điểm b khoản 3 Điều 5 Nghị định này để xử phạt.”

- Hình thức xử phạt bổ sung:

a) Đình chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ chứng khoán trong thời hạn từ 01 tháng đến 03 tháng đối với công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán hoặc công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam có hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này;

b) Tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề chứng khoán trong thời hạn từ 18 tháng đến 24 tháng đối với người hành nghề chứng khoán có hành vi vi phạm quy định tại khoán 1 Điều này.

Biện pháp khắc phục hậu quả:

Buộc nộp lại khoản thu trái pháp luật có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này.

Cách phòng tránh các hành vi thao túng chứng khoán

Tích lũy các kiến thức về thị trường chứng khoán

Trước tiên, nhà đầu tư cần nắm rõ các kiến thức về thị trường chứng khoán. Bạn cần tìm hiểu rõ về quy luật cung - cầu, các yếu tố gây ảnh hưởng tới giá của cổ phiếu. Qua đó, bạn có thể chủ động hơn trong việc đầu tư, có những đánh giá chính xác về thị trường cũng như giảm thiểu được rủi ro khi hành vi thao túng thị trường diễn ra.

Hiểu rõ hơn về doanh nghiệp

Việc hiểu về doanh nghiệp được xem là điều cần thiết để có các quyết định đầu tư đúng đắn mà không bị ảnh hưởng bởi những hành vi thao túng. Nếu 1 doanh nghiệp có các yếu tố nội tại tốt, mức tăng trưởng ổn định và bền vững thì việc tăng giá gần như là tất yếu. Nếu có thể tìm hiểu cũng như mua những cổ phiếu này ở một mức giá phù hợp, nhà đầu tư sẽ có dễ có lãi.

Ngoài ra, hiểu biết về doanh nghiệp cũng giúp cho bạn dễ phát hiện ra những dấu hiệu bất thường trong diễn biến về giá cổ phiếu hơn.

Xây dựng các chiến lược đầu tư rõ ràng

Bạn cũng cần có các chiến lược đầu tư rõ ràng để đưa ra quyết định mua, bán một cách chính xác. Nhiều nhà đầu tư thiếu kinh nghiệm thường hay giao dịch dựa vào các diễn biến ngắn hạn. Họ không có bất kỳ một kế hoạch hoặc mục tiêu cụ thể nào. Điều này khiến họ dễ dàng bị thao túng và bị ảnh hưởng bởi chiêu trò này hơn.

Vì vậy, bạn cần có 1 danh mục đầu tư với chiến lược phù hợp. Bằng cách này, bạn sẽ giảm thiểu được rủi ro nếu hành vi thao túng diễn ra.