 | Trẻ em cũng cần trang bị những kỹ năng khởi nghiệp? |
| Khởi nghiệp ở lĩnh vực y tế có nhiều cơ hội phát triển |
| Khai mạc Techfest 2019 tại FLC Hạ Long: Đón chờ những kỳ lân công nghệ |
Thời gian qua, phong trào khởi nghiệp (start-up) phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ ở cả nước, nhất là tại TP.HCM. Thế nhưng, theo thống kê của các nhà nghiên cứu thị trường, nhiều công ty khởi nghiệp không có cơ hội kỷ niệm sinh nhật lần thứ 2 của mình và chỉ khoảng vài % số lượng doanh nghiệp (DN) khởi nghiệp tồn tại đến năm thứ 5.
Do đâu chưa đến 10% doanh nghiệp khởi nghiệp thành công?
Việt Nam nằm trong nhóm nước có tinh thần khởi nghiệp cao nhất thế giới nhưng khả năng hiện thực các ý tưởng sáng tạo thì thuộc 20 nhóm cuối cùng. Thiếu những quy định phù hợp đã vô tình trở thành rào cản khi các startup gia nhập thị trường và các quỹ đầu tư, nhà đầu tư tham gia hỗ trợ khởi nghiệp.
Với con số chưa đến 10% doanh nghiệp khởi nghiệp thành công mà Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đưa ra, các chuyên gia cho rằng, hành lang pháp lý quy định các định chế, pháp chế riêng cho các doanh nghiệp khởi nghiệp đang thiếu và yếu, cản trở các startup gia nhập thị trường và các quỹ đầu tư, nhà đầu tư tham gia hỗ trợ khởi nghiệp. Nghị định số 38/2018/NĐ-CP ngày 11/3/2018 của Chính phủ Quy định chi tiết về đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo mặc dù đã tiến bộ hơn so với nhiều văn bản trước đó. Tuy nhiên vẫn có những yếu tố khó khả thi cho cộng đồng startup Việt Nam.
Bà Đoàn Thu Nga - Giám đốc Công ty TNHH Lawpro phân tích, cộng đồng doanh nghiệp khởi nghiệp mong muốn có những pháp chế, định chế thực sự cụ thể hơn trong câu chuyện về gọi vốn, giúp các doanh nghiệp khởi nghiệp có thể tiếp cận được và dễ dàng đón nhận vốn của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, quy định về gọi vốn trong Nghị định cũng chưa thực sự rõ ràng. Quy định về tiêu chí định giá doanh nghiệp khởi nghiệp cũng chưa thực sự sắc nét. “Yếu tố chúng tôi quan tâm nhất lại rất khó thực thi đó chính là yếu tố lập quỹ, mặc dù Nghị định 38 có đề cập đến”, bà Nga cho hay.
Bà Đoàn Thu Nga phân tích, Nghị định 38 cho phép các nhà đầu tư hùn vốn lại với nhau để thành lập quỹ mạo hiểm cho các doanh nghiệp khởi nghiệp nhưng lại không cho thành lập pháp nhân mà phải tự thỏa thuận để có một ai đó cầm đồng tiền này đi đầu tư. Quy định này chết từ trong trứng nước vì phụ thuộc vào yếu tố con người…
Hiện nay, trên thực tế, khi cần vốn, thậm chí các doanh nghiệp phải chọn nước thứ 3 gần nhất và có nền kinh tế phát triển tài chính tốt nhất – như Singapore - cùng nhau sang đó lập công ty, sau đó mới mang nguồn vốn đó về Việt Nam, và phần lớn các doanh nghiệp này đều mang tên nước ngoài và thậm chí không thực sự đúng nghĩa là doanh nghiệp Việt Nam. Thực sự, đây là điều đáng tiếc.
Cơ chế chính sách hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp mới hỗ trợ vòng ngoài là nhiều. Khảo sát của VCCI cho hay, hơn 60% doanh nghiệp được khảo sát yếu trong khâu tìm kiếm khách hàng, 42% doanh nghiệp phá sản do vấn đề sản phẩm (tạo ra các sản phẩm mà thị trường không cần). Kinh nghiệm của các nước cho thấy nên tập trung vào nghiên cứu phát triển sản phẩm để doanh nghiệp khởi nghiệp hạn chế rủi ro, tăng được số lượng doanh nghiệp khởi nghiệp thành công.
Khẳng định nhà nước không bỏ ngân sách ra để hỗ trợ khởi nghiệp mà chỉ hỗ trợ về môi trường, đào tạo… ông Nguyễn Tú Anh – Vụ trưởng Vụ Kinh tế Tổng hợp (Ban Kinh tế Trung ương) cho hay, 42% doanh nghiệp thất bại do tạo ra các sản phẩm thị trường không cần, 29% doanh nghiệp khởi nghiệp chạy được một thời gian thì hết vốn. Nhưng quan trọng hơn, Việt Nam có niềm đam mê khởi nghiệp rất lớn nhưng niềm đam mê khởi nghiệp này cũng tắt cũng rất nhanh.
Làm sao tinh thần khởi nghiệp cao như vậy? Ông Nguyễn Tú Anh cho rằng, trong nhiều năm tăng trưởng kinh tế thấp, sau đó, tăng trưởng kinh tế cao, đưa đến kỳ vọng vào tương lai rất tốt đẹp. Tin tưởng ngày mai giàu hơn hôm nay, và do đó, khi càng lạc quan thì tỷ lệ thất bại càng cao hơn. Ông Nguyễn Tú Anh cho rằng, con số doanh nghiệp khởi nghiệp thành công sẽ thấp hơn rất nhiều so với con số công bố. “3.200 doanh nghiệp khởi nghiệp thành công, nhưng thành công thực chất chỉ rất ít. Liệu chúng ta có đang hơi lạc quan quá?”, ông Nguyễn Tú Anh nói.
Dẫn nguồn một khảo sát của mạng lưới kết quả toàn cầu, Chủ tịch VCCI ông Vũ Tiến Lộc cho biết, trong số 60 quốc gia tham gia khảo sát, Việt Nam nằm trong nhóm nước có tinh thần khởi nghiệp cao nhất thế giới. Tuy nhiên, khả năng hiện thực các ý tưởng sáng tạo thì thuộc 20 nhóm cuối cùng. “Như vậy, có khoảng cách giữa khát vọng, giữa ý chí và hành động cụ thể là quá lớn. Chúng ta cần nhiều hơn sự hỗ trợ của thể chế, chính sách để tiến gần hơn tới các khát vọng, hành động”, Chủ tịch VCCI nhấn mạnh.
Quy định và các chính sách hỗ trợ khởi nghiệp đã và đang ngày càng được hoàn thiện nhưng nhiều nội dung cần hướng dẫn cụ thể vẫn chưa có dẫn đến tình trạng khó triển khai các quy định và chính sách trên thực tế. Hệ thống thể chế về đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp hiện đang vẫn thiếu khung pháp lý với các quy định phù hợp cho các loại hình kinh doanh mới này. Đây là rào cản lớn khiến các doanh nghiệp khởi nghiệp Việt Nam khó tiếp cận vốn và hoạt động. Do đó, nhiều ý kiến cho rằng, Chính phủ, các bộ ngành cần quan tâm, sớm có kế hoạch cụ thể để hoàn thiện thể chế, thúc đẩy các công nghệ ứng dụng của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, góp phần tích cực vào quá trình phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. "Rất cần định chế và hàng lang pháp lý để doanh nghiệp khởi nghiệp có được lối đi tốt hơn", bà Đoàn Thu Nga kiến nghị.
 |
| Ảnh minh họa |
Nhiều chính sách hỗ trợ khởi nghiệp
Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, 11 tháng năm 2019, cả nước có 126.700 DN đăng ký thành lập mới với tổng số vốn đăng ký là 1,57 triệu tỉ đồng và tổng số lao động đăng ký là 1,13 triệu lao động, tăng 4,5% về số DN, tăng 27,5% về vốn đăng ký và tăng 11,8% về số lao động so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, riêng tại TP, đã cấp phép cho gần 40.000 DN với tổng vốn đăng ký đạt 592.910 tỉ đồng, tăng 2,3% về số giấy phép và tăng 24% về vốn.
Những con số này cho thấy số lượng DN khởi nghiệp, mới hoạt động trên thị trường tiếp tục gia tăng, riêng TP HCM đã chiếm gần 30% tổng số lượng DN khởi nghiệp trên toàn quốc. Ở Việt Nam nói chung và TP HCM nói riêng, thời gian qua, có nhiều chính sách hỗ trợ cộng đồng DN khởi nghiệp, các quỹ khởi nghiệp, vườn ươm khởi nghiệp, bên cạnh hàng loạt nhà đầu tư thiên thần, nhà đầu tư mạo hiểm…
Đối với nhà đầu tư "thiên thần" thì giúp cho DN khởi nghiệp ngay từ khi kinh doanh. Có 3 bước từ ý tưởng kinh doanh: người sáng lập phải biết sản phẩm dịch vụ của mình là gì, vốn, cách thức triển khai kinh doanh, marketing… Để triển khai ý tưởng kinh doanh, hiện TP HCM đang làm rất mạnh và rất tốt khâu này.
Quá trình tiếp theo khi khởi nghiệp là vốn. Trước đây, các ngân hàng thương mại thường dựa nhiều vào tài sản thế chấp để cấp vốn cho DN khởi nghiệp. Gần đây, tư duy này đã thay đổi, khi ngân hàng cho vay dựa vào tính khả thi của dự án, giúp DN khởi nghiệp có cơ hội tiếp cận vốn ngân hàng. Chưa kể, hiện tại cũng có rất nhiều hình thức gọi vốn từ cộng đồng, các quỹ đầu tư, quỹ hỗ trợ khởi nghiệp.
Trên địa bàn TP HCM, hiện có rất nhiều cuộc thi sáng tạo khởi nghiệp, nhiều CLB khởi nghiệp tạo nền tảng và cơ hội cho những bạn trẻ có ý tưởng, có tham vọng và muốn khởi nghiệp. TP HCM đang trở thành cái nôi của cộng đồng DN khởi nghiệp. Ngay các CLB khởi nghiệp cũng được thành lập ở nhiều trường đại học trên địa bàn, hoạt động khá mạnh và dần đi theo hướng chuyên nghiệp như một số nước, liên kết với DN để tạo điều kiện đưa mô hình khởi nghiệp ra thị trường, áp dụng vào thực tế. Sinh viên từ khi ngồi trên ghế nhà trường đã được hỗ trợ từ ý tưởng, triển khai, xây dựng kế hoạch và có thể thực thi nếu dự án đó khả thi.
Để khởi nghiệp ít rủi ro nhất
Tuy nhiên, đi liền với số lượng DN thành lập mới là những con số về DN phá sản, rời khỏi thị trường hoặc tạm ngưng hoạt động. Những số liệu thống kê được các tổ chức nghiên cứu công bố cho thấy gần như 90% DN khởi nghiệp thất bại sau 2 năm có mặt, các DN trụ lại sau 5 năm chỉ dưới 5%... Điều này phản ánh sự khắc nghiệt của thị trường.
Trên thực tế, hiện rất khó để tìm kiếm sản phẩm dịch vụ mới ra thị trường có sự khác biệt, độc đáo thu hút khách hàng, phần lớn dự án na ná, sao chép nhau. Như câu chuyện của Uber, Grab 5 - 6 năm trước khi bắt đầu xuất hiện ở Việt Nam với mô hình vận tải công nghệ, lúc đó tài xế chạy xe công nghệ là nghề hấp dẫn nhưng giờ lại không hẳn; hay kinh doanh trà sữa đang suy thoái, nếu bạn trẻ khởi nghiệp mở tiệm trà sữa là coi như thấy trước thất bại…
Để khởi nghiệp thành công, DN rất cần sự tư vấn nghiên cứu về thị trường, am hiểu thị trường và học cách quản trị. TP có thể trở thành cái nôi của cộng đồng DN khởi nghiệp bằng cách hỗ trợ thông qua những chính sách khuyến khích các đơn vị tư vấn, kể cả trong nước và nước ngoài tham gia cung cấp thông tin thị trường, xu hướng; thúc đẩy các quỹ hỗ trợ, vườn ươm khởi nghiệp phát triển mạnh mẽ hơn để hỗ trợ DN.
Ngay trong khâu quản trị DN hiện cũng rất yếu. Nhà nước có thể hỗ trợ về quản trị nhân sự, pháp lý, nguồn vốn, công nghệ thông tin. Nhiều DN chỉ đặt mục tiêu kinh doanh, kiếm tiền nhưng năng lực quản trị, pháp lý rất yếu liên quan đến hợp đồng, lao động, bảo hiểm… TP HCM có thể hỗ trợ thông qua các chương trình đào tạo ngắn hạn, dài hạn cho DN khởi nghiệp, doanh nhân; thậm chí có mô hình thực tập, ứng dụng vào thực tế như việc kết nối các trường đại học với DN đang hoạt động trên thị trường, thành lập các quỹ hỗ trợ hoạt động khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.
Ở góc độ khác, làm ra sản phẩm mà không bán được, DN khởi nghiệp cũng khó tồn tại. Do đó, TP HCM có thể hỗ trợ thông qua các chương trình đào tạo, hỗ trợ xúc tiến thương mại, quảng bá sản phẩm. TP phải trở thành cái nôi khởi nghiệp của cả nước, nhất là trong xu hướng phát triển của công nghệ 4.0 và TP đang có nhiều chương trình, kế hoạch hành động để ứng dụng trí tuệ nhân tạo, công nghệ số, robot… vào các hoạt động.
Hoài Sơn
Phiên bản di động