 | Nguồn gốc và ý nghĩa ngày Tết Hàn thực 3/3 Âm lịch: Món ăn nguội gói trọn hồn dân tộc |
| Sự thật thú vị về Tết Hàn thực: Khác biệt Bắc – Trung – Nam bạn đã biết? |
Tết Hàn thực 2025 là ngày nào?
Theo phong tục cổ truyền, ngày 3/3 Âm lịch hàng năm là ngày Tết Hàn thực. Năm 2025, Tết Hàn thực rơi vào thứ Hai, ngày 31/3 Dương lịch và vào ngày đầu tuần, những gia đình không sắp xếp được thời gian cúng vào ngày thứ Hai thì có thể cúng trước trong ngày nghỉ cuối tuần để việc chuẩn bị mâm lễ được chỉn chu, tươm tất.
 |
Nguồn gốc ngày Tết Hàn thực
Tết Hàn thực (Tết ăn đồ lạnh) được cho là có nguồn gốc từ Trung Quốc. Trong ngày này, người Trung Quốc thường dùng thức ăn lạnh, đồ nguội như một cách thể hiện sự tôn trọng đối với Giới Tử Thôi - một vị hiền sỹ nổi tiếng trung thành với Tấn Văn Công, vua nước Tấn thời Xuân Thu - Chiến Quốc.
Khi Tấn Văn Công phải bỏ nước lưu vong lánh nạn, sống cảnh lang thang nay nước Tề mai nước Sở, Giới Tử Thôi là một trong những bề tôi hết lòng phò trợ, đi theo suốt 19 năm. Khi lương thực cạn kiệt, Giới Tử Thôi thậm chí còn lén cắt một miếng thịt đùi của mình nấu để dâng vua, hành động này khiến vua Tấn vô cùng cảm kích.
Thế nhưng, sau khi giành được ngôi báu, lúc phong thưởng cho những người có công, vua Tấn lại quên mất Giới Tử Thôi. Ông không nhắc vua mà lặng lẽ đưa mẹ già vào núi sống ẩn dật. Một thời gian sau, vua Tấn nhớ ra và cho người đi tìm nhưng ông kiên quyết không rời núi. Vua Tấn quyết định đốt rừng để ép Giới Tử Thôi xuất hiện nhưng ông vẫn không ra và hai mẹ con chết cháy đúng ngày 3/3 Âm lịch.
Vua Tấn lập miếu thờ và hạ lệnh kiêng dùng lửa trong ba ngày để tưởng nhớ. Từ đó, hàng năm vào ngày 3/3, người dân chỉ ăn các món nguội đã chuẩn bị sẵn. Với người Trung Quốc, Tết Hàn Thực là dịp để nhắc nhở mọi người về lòng biết ơn và sự trung thành thông qua việc tưởng nhớ Giới Tử Thôi.
Còn ở Việt Nam, tuy cũng tổ chức Tết Hàn thực vào ngày 3/3 nhưng cách thực hiện và ý nghĩa của ngày lễ này lại hoàn toàn khác biệt. Người Việt Nam thường gọi ngày này là "Tết bánh trôi bánh chay". Người dân không kiêng đốt lửa nấu nướng và mọi sinh hoạt diễn ra bình thường.
Ý nghĩa của Tết Hàn thực ở Việt Nam
Tại Việt Nam, Tết Hàn thực đã được hợp nhất với Tết bánh trôi, bánh chay và khi du nhập vào Việt Nam, lối sống riêng của người Việt. Tết hàn thực của người Việt mang ý nghĩa hướng về cội nguồn, tổ tiên, ghi nhớ công ơn của những người đã khuất.
Cứ mỗi lần đến Tết này mỗi thành viên đều cùng nhau ngồi bên mâm cơm sum họp gia đình và các gia đình Việt sẽ chuẩn bị bánh trôi, bánh chay để lễ Phật, cúng gia tiên, thậm chí nhiều nơi cúng thần hoàng, bày tỏ lòng thành.
Mâm cúng lễ Tết hàn thực gồm có nhang, hoa, quả tươi, trầu cau. Tránh dùng những loại quả có nhiều gai góc để bày ngũ quả. Trên bàn thờ cũng phải có 1 ly nước sạch thể hiện tâm trong sạch, thanh tịnh của gia chủ khi làm lễ. Đồng thời, mâm cúng Tết hàn thực không thể thiếu bánh trôi, bánh chay. Luôn phải có 5 hoặc 3 đĩa bánh trôi, 3 bát bánh chay dâng lên bàn thờ.
 |
Vì sao ăn bánh trôi bánh chay vào ngày Tết Hàn thực?
Bánh trôi, bánh chay không chỉ là món ăn quen thuộc của người Việt mà còn được xem như biểu tượng đặc trưng của Tết Hàn thực. Nhà bác học Lê Quý Đôn (1726 - 1784) từng viết: "Tục nước ta trọng nhất bánh trôi nước, mỗi năm cứ ngày mồng 3 tháng 3 thì làm bánh ấy”.
Điều này cho thấy phong tục thưởng thức bánh trôi, bánh chay trong dịp này đã xuất hiện từ lâu đời. Việc sử dụng hai loại bánh này để thờ cúng tổ tiên trong Tết Hàn thực phản ánh nét đẹp của văn hóa nông nghiệp Việt Nam.
Cả bánh trôi và bánh chay đều được làm từ bột gạo nếp dẻo thơm, tượng trưng cho thành quả lao động của người dân sau những ngày vất vả. Những chiếc bánh này được dâng lên tổ tiên như một cách bày tỏ lòng tri ân và sự kính trọng.
Ngoài ra, bánh trôi với hình dáng tròn trịa còn mang ý nghĩa cầu chúc "Mẹ tròn con vuông", trong khi bánh chay với lớp vỏ trắng thể hiện tính âm, còn nhân đậu xanh mang tính dương, tượng trưng cho sự hòa hợp âm dương, gửi gắm mong ước về thời tiết thuận lợi, mùa màng bội thu.
Tết Hàn thực 2025 có được nghỉ không?
Căn cứ theo Điều 112 Bộ luật Lao động 2019 quy định về nghỉ dịp lễ tết như sau:
Nghỉ lễ Tết:
Người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương trong những ngày Lễ, Tết sau đây:
- Tết Dương lịch: 1 ngày (vào ngày 1 tháng 1 Dương lịch)
- Tết Âm lịch: 5 ngày
- Ngày Chiến thắng: 1 ngày (ngày 30 tháng 4 Dương lịch)
- Ngày Quốc tế lao động: 1 ngày (ngày 1 tháng 5 Âm lịch)
- Ngày Quốc khánh (2 ngày (ngày 2/9 Dương lịch và 1 ngày liền kề trước hoặc sau)
- Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương: 1 ngày (ngày 10 tháng 3 Âm lịch)
Lao động là người nước ngoài làm việc tại Việt Nam ngoài các ngày nghi theo quy định như trên còn được nghỉ thêm 1 ngày Tết cổ truyền dân tộc và 1 ngày Quốc khánh của nước họ. Hàng năm, căn cứ vào điều kiện thực tế, Thủ tướng Chính phủ quyết định cụ thể ngày nghỉ quy định.
Như vậy, Tết Hàn thực không thuộc một trong những ngày lễ mà người lao động được nghỉ theo quy định. Do đó người lao động không được nghỉ vào ngày Tết Hàn Thực, người lao động khi có lịch làm việc vẫn phải đi làm bình thường.
Tết Hàn thực 2025 kiêng gì?
Bên cạnh những lễ nghi cần thực hiện, Tết Hàn thực cũng có những điều kiêng kỵ quan trọng, bao gồm:
- Kiêng cúng bánh trôi nhiều màu: Tết Hàn thực là ngày cúng lễ gia tiên, lễ Phật nên trọng sự thanh tịnh, đơn giản, vậy nên bánh chỉ cúng màu trắng tự nhiên.
- Kiêng chuyển chỗ ở: Theo dân gian, vong linh người đã khuất thường theo sát gia đình vậy nên chuyển nhà vào ngày tết Hàn thực sẽ khiến nhà cửa bị xáo trộn, không tốt lành.
- Kiêng chưng hoa quả có gai, vị đắng: Ngụ ý tránh mang đến tai ương, đau khổ, cuộc sống chịu nhiều cay đắng, khó khăn hơn.
- Kiêng cúng hoa ly, hoa sứ, hoa vạn thọ: Tránh mang đến vận xui cho gia đình.
Mong rằng những thông tin trên sẽ giúp bạn có được Tết Hàn thực 2025 ấm áp, an lành!
*) Thông tin bài viết mang tính chất tham khảo.
Hạ Vy
Phiên bản di động